رضا دوستان - استادیار اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

الگوهای فشار در مقیاس منطقه ای در دراز مدت اقلیم یک منطقه را تعیین می کنند و شرایط سطوح بالای جوی است که پدیده های سطحی را کنترل می کند. باد 120 روزه یکی از مهم ترین نمودهای آب و هوایی شرق ایران است که در مقیاس منطقه ای در فصل گرم سال جریان دارد. با توجه به خسارت های که این جریانات در منطقه ایجاد می کنند شناسظایی شرایط سینوپتیکی مؤثر در وقوع این جریانات، جهت پیش بینی شدت و ضعف این جریان مهم می باشد. در این مطالعه برآنیم تا کانون های فعالیت مؤثر در وقوع این جریانات را در دوره طولانی شناسایی کرده و به عنوان یک شاخص معرفی گردد. به این منظور داده های ماهانه سطح 500 هکتوپاسکال از مرکز مطالعات جوی و پیش بینی امریکا برای دوره 65 ساله (1948- 2010) استفاده گردید این داده ها برای 6 ماه دوره گرم سال (آوریل تا آخر سپتامبر) به صورت ماهانه با گرید پونت های 2/5 درجه استخراج شد. محدوده مورد مطالعه 40 تا 80 شرقی و 10 تا 60 شمالی می باشد. در ادامه با استفاده از روش تحلیل مؤلفه اصلی در حالت s کانون های فعالیت شناسایی گردید. نتایج نشان داد عامل چهارم با دو کانون در شمال دریای خزر و جنوب شرق ایران مهمترین عامل در وقوع گرادیان فشار در منطقه و ایجاد بادهای 120 روزه می باشد. تغییرات فضایی این شاخص در دوره گرم از آوریل تا سپتامبر نشان می دهد که هر زمان کانون دریای خزر به شرق این دریا منتقل شده و کانون جنوب شرق روی سیستان قرار گیرد، بادهای 120 روزه تشدید می شوند.

الگوی فشار- کانون فعالیت- باد 120 روزه- سیستان و بلوچستان