مقدمه: بادامک (Amygdalus scoparia Spach) گونه جنگلی بسیار مهم بومی با دامنه پراکنش گسترده در نواحی خشک و نیمه خشک ایران است. با توجه به اینکه بررسی تغییرات جغرافیایی
صفات ریخت شناسی این گونه در محدوده های پراکنش طبیعی آن، گام مهمی در پژوهش های ژنتیکی و حفاظت از این منابع جنگلی محسوب می شود، تحقیق حاضر برنامه ریزی و اجرا شد.مواد و روش ها: به منظور بررسی تغییرات جغرافیایی صفات ابعاد این گونه، ده جمعیت طبیعی شاخص بادامک از سطح استان با پراکنش و
شرایط اکولوژیک متفاوت انتخاب شد و در هر جمعیت، ۲۱ تا ۲۵ اصله درختچه مادری بادامک مشخص و بذرهای هر پایه، از چهار جهت تاج جمع آوری شد. برای تعیین وزن صد دانه بذر، از هر پایه ۴۰۰ بذر به طور تصادفی انتخاب و وزن تر، خشک و ابعاد بذرها اندازه گیری شد. برای بررسی صفات برگ، ۲۰ برگ سالم و گسترش یافته انتخاب و صفات ظاهری آنها شامل طول، عرض، مساحت و محیط پهنک اندازه گیری شد. به طور تصادفی ۱۰ درختچه مادری از هر جمعیت انتخاب شد و پس از آماده سازی بذرها برای جوانه زنی با استفاده از طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار، بذرها در نهالستان کاشته شد. در این طرح آزمایشی ۱۰۰ پایه مادری به عنوان ۱۰۰
ژنوتیپ به طور تصادفی در هر بلوک قرار گرفت و به ازای هر پایه مادری، ۱۰ بذر در یک ردیف ده تایی در گلدان های پلی اتیلنی کاشته شد. در پایان دوره رویش تعداد برگ، ساقه و شاخه نونهال ها، طول و قطر ساقه، طول ریشه اصلی هر نهال و نیز ارتفاع نهال ها و قطر یقه اندازه گیری شد.یافته ها: براساس نتایج، در همه صفات، تفاوت های معنی داری بین جمعیت ها مشاهده شد. وزن صد دانه، مساحت برگ و تعداد ساقه بیشترین تغییرات را بین صفات نشان دادند. در مناطق خشک تر نسبت به نواحی مرطوب تر، وزن و اندازه بذر کمتر بود و برگ ها نیز کوچک تر بودند. این پژوهش نشان داد که از بین صفات تحت بررسی، عرض بذر همبستگی بیشتری با وزن بذر دارد. همچنین با افزایش طول جغرافیایی و کاهش بارندگی و نیز افزایش درجه حرارت از غرب به شرق اصفهان از ارتفاع نهال ها کاسته شد. افزون بر این، ارتفاع نونهال های بادامک از شرق به غرب استان اصفهان افزایش و ابعاد برگ ها از شمال به جنوب کاهش یافت؛ یعنی گیاه در مرحله نونهالی
تنوع جغرافیایی دوسویه ای با عرض و طول جغرافیایی نشان می دهد، اما تاثیر عرض جغرافیایی بر تنوع مشاهده شده به مراتب بیشتر از طول جغرافیایی است.نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشان دهنده تفاوت های معنی دار در گستره وسیعی از
صفات ریخت شناسی بذر، درختچه های مادری، برگ و نهال های حاصل از جمعیت های طبیعی بادامک استان اصفهان است. با توجه به این مطلب ضمن تاکید بر لزوم توجه به مبدا بذر در عملیات جنگلکاری با این گونه، می توان گفت گونه بادامک توانایی زیادی در تطابق یافتن با شرایط محیطی رویشگاه های استان اصفهان دارد.
