تحلیل ساختارهای گفتمان مدار در روایت بردارکردن حسنک وزیر: پژوهشی ازمنظر انگاره شناختی-اجتماعی ون دایک (۲۰۰۷)

تحلیل گفتمان انتقادی با آشکارسازی لایه های زیرین پیام، بر درک افراد از مسائل فرهنگی-اجتماعی و سیاسی تاثیر می گذارد. پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر با واکاوی داستان بردارکردن حسنک وزیر ازمنظر رویکرد شناختی-اجتماعی ون دایک (۲۰۰۷)، ارتباط کارکردی زبان، ایدئولوژی و روابط قدرت و سلطه در بافت سیاسی و اجتماعی زمان بیهقی را روشن می کند. نمونه گیری در این پژوهش، هدفمند و نمونه ها برگرفته از داستان حسنک وزیر برمبنای نمون برگ محقق ساخته است. تحلیل داده ها نشان داد که در این روایت، از راهبردهای سطوح معنایی مقوله بندی، قطبی سازی، مبالغه، تکذیب، ابهام، همدلی، فاصله و حسن تعبیر استفاده شده است. در سطح استدلال نیز مولفه های استناد، ارجاع، مقایسه و صراحت به کار برده شده اند. یافته ها موید آن است که بیهقی در این گفتمان که براساس تقابل گروه های قدرت شکل گرفته است به جامعه دوقطبی ما-آن ها اشاره دارد. همچنین مولفه های مقوله بندی، تکذیب و مبالغه بر مشخصه های خوب درون گروه (خودنمودی مثبت) و کنش های ناپسند اجتماعی برون گروه (دیگرنمودی منفی) تاکید دارند. سورهای مبهم، فضای تاریک جامعه زمان بیهقی (روابط درون گروه و برون گروه) را نشان می دهد. راهبرد حسن تعبیر نیز برای تلطیف کردن اوضاع نابسامان است و موید واقعیت جامعه خشن و شرایط بد زمان بیهقی است. در سطح سبکی، استعاره، مجاز و تقابل و در سطح نحوی جابه جایی ارکان جمله و وجهیت برای نشان دادن قطب بندی ما-آن ها به کار می روند.

کلیدواژه ها:

تحلیل گفتمان انتقادی ، ون دایک قدرت ، ایدئولوژی ، مبتدا سازی ، شناختی-اجتماعی