شناسایی و ردیابی کم ارتفاع های بریده موثر در بارش های سنگین ایران
- سال انتشار: 1403
- محل انتشار: فصلنامه پژوهش های دانش زمین، دوره: 15، شماره: 3
- کد COI اختصاصی: JR_ESRJ-15-3_009
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 124
نویسندگان
گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
گروه سنجش از دور و GIS، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
گروه سنجش از دور و GIS، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
دانشگاه پیام نور تهران، واحد پرند، تهران، ایران
چکیده
مقدمه کم ارتفاعهای بریده، سیکلونهای هسته سرد در وردسپهر فوقانی هستند که معمولا به عنوان کمینههای محلی میدانهای ارتفاع ژئوپتانسیل در محدوده سطوح ۵۰۰ و ۲۰۰ هکتوپاسکال شناسایی میشوند (Muñoz et al, ۲۰۲۰; Pinheiro et al, ۲۰۱۷; Nito et al, ۲۰۰۸;). کم ارتفاعهای بریده در بیشتر فصول سال و اغلب در اواخر زمستان و اوایل بهار جلوه میکنند. یکی از الگوهای همدیدی موثر در دما و بارش و همچنین بارشهای سنگین در ایران، کم ارتفاعهای بریده هستند. این پژوهش با توجه به اهمیت و ارتباط بین کم ارتفاعهای بریده و بارشهای سنگین در دوره آماری ۳۳ ساله (۲۰۱۸ -۱۹۸۶) تدوین شده است. در این پژوهش به اقلیمشناسی سیستمهای کم ارتفاع بریده سطح ۵۰۰ هکتوپاسکال نیمکره شمالی موثر در بارش سنگین ایران پرداخته شد. برای شناسایی و ردیابی کم ارتفاعهای بریده از دادههای بازتحلیل شده سایت ECMWF، و کم ارتفاعهای بریده با عمر بیش از ۴۸ ساعت در دوره آماری ۳۳ سال (۲۰۱۸ - ۱۹۸۶) استفاده شد. دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل، باد مداری و دمای تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال نیز برای تحلیل همدید به کار رفت. مواد و روشها در این پژوهش از دادههای متوسط روزانه: ارتفاع ژئوپتانسیل، باد مداری و دمای تراز ۵۰۰ هکتوپاسکال باز تحلیل شده ECMWF سایت اروپا با گام شبکهای ۱۲۵/۰ * ۱۲۵/۰ درجهای در دوره آماری ۳۳ سال (۱۹۸۶ - ۲۰۱۸) در منطقهای شامل ۰ تا ۸۰ درجه عرض شمالی و ۰ تا ۸۰ درجه طول شرقی استفاده شد. برای شناسایی کم ارتفاعهای بریده از شاخص تیبالدی-مولتنی استفاده گردید. و کم ارتفاعهای بریدهای که در بارش سنگین ایران موثر بودند مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج و بحث توزیع سالانه، ماهانه و فصلی کم ارتفاعهای بریده در طول دوره آماری در دوره آماری ۳۳ سال (۲۰۱۸ -۱۹۸۶) در مجموع ۶۳۲ رخداد کم ارتفاع بریده با طول عمر ۲ روز و بیشتر با میانگین ۸۷/۱۸ رخداد برای هر سال شناسایی شد. خط روند یا رگرسیون در طول دوره آماری نشان میدهد مقدار کم ارتفاعهای بریده رو به افزایش است. سهم کم ارتفاع بریده در بارش سنگین مناطق چهارگانه ایران در منطقه شمالغرب ایران بیشترین درصد اثر کم ارتفاعهای بریده بر بارش سنگین به ترتیب در ایستگاههای کاشان، تکاب، مهاباد، مراغه و تبریز و کمترین درصد تاثیر این پدیده در بارش سنگین به ترتیب در ایستگاههای خرمآباد، کرج، بابلسر و پارسآباد بود. در منطقه جنوبشرق بیشترین درصد تاثیر در ایستگاههای چابهار، بندرعباس و سیرجان و کمترین درصد تاثیر در ایستگاههای جاسک، زابل، خاش بوده است. در منطقه جنوبغرب بیشترین درصد تاثیر در ایستگاههای بوشهر و کیش و کمترین تاثیر در ایستگاههای امیدیه و مسجدسلیمان است. در شمالشرق بیشترین درصد تاثیر در ایستگاههای بیرجند، فردوس و طبس و کمترین تاثیر در ایستگاههای گرگان، مشهد، قوچان و بجنورد بوده است. مقدار بارش سنگین و تاثیر کم ارتفاع بریده در آن در مناطق مختلف و ایران بیشترین رخداد بارش سنگین در اثر کم ارتفاع بریده در منطقه شمالغرب با (۶۲/۳۶ رخداد) و کمترین در منطقه جنوبشرق با (۵/۸ رخداد) بوده است. در ایستگاههای مطالعاتی پژوهش (۷۶ ایستگاه) نیز فراوانی رخداد بارش سنگین در طول دوره مطالعاتی بهطور میانیگن (۷۶/۱۲۴ رخداد) بوده است و تاثیر کم ارتفاع بریده در بارش سنگین در کل (۱/۲۶ رخداد) در ایستگاهها بوده است. نتیجه گیری در مجموع ۶۳۲ کم ارتفاع بریده با طول عمر ۲ روز و بیشتر در منطقه پژوهش شناسایی شد. خط روند طول دوره آماری دارای شیب ملایم مثبت و افزایشی است، بیشترین رخداد کم ارتفاع بریده در ماههای اکتبر، مارس و ژانویه است. کمترین فراوانی رخداد کم ارتفاع بریده در ماههای جولای، آگوست و ژوئن است. از لحاظ فصلی، بیشترین تعداد رخداد کم ارتفاع بریده در فصول بهار، زمستان و پاییز بود. همچنین بیشترین رخداد بارش سنگین تحتتاثیر کم ارتفاع بریده در منطقه شمالغرب و کمترین در منطقه جنوبشرق در طول دوره مطالعاتی بوده است. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که ورود کم ارتفاعهای بریده از شمالغرب و نزدیکی منطقه شمالغرب به محل تشکیل کم ارتفاعهای بریده میتواند عامل فراوانی بیشترین رخداد بارش سنگین تحتتاثیر کم ارتفاع بریده باشد. همچنین دوری منطقه جنوبشرق از کم ارتفاعهای بریده، تاثیر کم این پدیده در بارش سنگین این منطقه را نشان میدهد.کلیدواژه ها
ایران, بارش سنگین, رودباد, شاخص (تیبالدی - مولتنی), کم ارتفاع بریدهاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.