چالش (نا)برابری جنسیتی در گفتمان فکری مدرن؛ بررسی خوانش های عصری از «للرجال علیهن درجه» با رویکرد تفسیر تطبیقی

یکی از بحث برانگیزترین گزاره های قرآنی که در انتقال به دوره مدرن، نوعی از نابرابری جنسیتی میان مردان و زنان را به اذهان متبادر ساخته، گزاره «للرجال علیهن درجه» (بقره/۲۲۸) است. عالمان تفسیر در سده های متقدم و میانه هجری با اثرپذیری از منقولات منتسب به صحابه و تابعان، بر این باور بوده اند که مقصود از این گزاره، برتری مطلق مردان بر زنان از حیث حقوقی یا تکوینی است. این خوانش ها تا آستانه سده چهاردهم هجری از رواج برخوردار بوده است، اما در گذار به دوره معاصر و مطرح شدن مجموعه ای از دغدغه ها و پرسش های نوظهور در جهان اسلام، زمینه های فرهنگی و اجتماعی برای فاصله گرفتن از سنت های دیرپای تفسیری و پیدایی خوانش های توجیه پذیر متناسب با شرایط و اقتضائات دوره مدرن فراهم آمد. از این رو، در پژوهش حاضر تلاش می شود با تمرکز بر تفاسیر شاخص فریقین در دوره معاصر، دیدگاه های جدید تفسیری درباره این گزاره قرآنی، با رویکرد تطبیقی مورد مطالعه قرار گیرد. این پژوهش که به صورت داده بنیاد سامان یافت، توانست چارچوب های نظری برای شکل گیری این دیدگاه های جدید تفسیری را از یکدیگر بازشناسد که عبارتند از: برجسته سازی انگاره تکلیف به جای حق، برجسته سازی انگاره تفاوت به جای برتری، و جایگزینی انگاره برتری نسبی به جای برتری مطلق.

کلیدواژه ها:

تفسیر تطبیقی ، تفسیر عصری ، برابری جنسیتی ، تبعیض جنسیتی ، زن در قرآن