A. Tabandeh - دانشجوی دکترا، رشته جنگلداری دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور
M. Tabari - دانشیار، گروه جنگلداری دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور
H. Mirzaie-Nodoushan - استاد پژوهش، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران
K. Espahbodi - استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران، ساری
F. Asadi-corom - کارشناس ارشد، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، تهران

به منظور تعیین کاریوتیپ و ساختار کروموزومی گونه بلوط بلندمازو (Quercus castaneifolia)، از شش جمعیت از گونه مذکور در شمال کشور استفاده شد. با استفاده از مریستم ریشه، پس از اجرای مراحل پیش تیمار، تثبیت، هیدرولیز و رنگ­آمیزی نمونه­های میکروسکوپی تهیه و مطالعه شدند. نتایج نشان داد که در کلیه سلول­های مورد بررسی هر جمعیت، تعداد کروموزوم پایه ۱۲ = x و همگی دیپلوئید بودند. برای بررسی تنوع بین جمعیت­ها تجزیه واریانس و مقایسات میانگین بر اساس ۵ پارامتر مورفولوژی کروموزوم شامل طول کروموزوم، طول بازوی بلند، طول بازوی کوتاه، نسبت بازوی بلند به کوتاه و شاخص سانترومری انجام شد. نتایج وجود تفاوت معنی­دار را از نظر صفات طول کروموزوم، طول بازوی بلند و طول بازوی کوتاه میان جمعیت­های مورد بررسی نشان داد. فرمول کاریوتیپی در کلیه جمعیت­های مورد مطالعه m۱۲ بدست آمد. جمعیت­های مورد مطالعه همگی از نظر دسته­بندی کروموزومی در کلاس B استبینز قرار گرفتند که نشان­دهنده وجود تقارن متوسط در کاریوتیپ­های مورد مطالعه می­باشد. سایر شاخص­های تقارن کروموزومی نیز مبین متقارن بودن نسبی کروموزوم­ها در کلیه جمعیت­ها بود که نشان می­دهد این گونه از نظر تکاملی ابتدایی و تکامل نیافته است. نتایج تجزیه به مولفه­های اصلی بر اساس پارامترهای مورفولوژی کروموزوم نیز نشان داد که در تبیین مولفه اول، صفات طول کروموزوم و طول بازوی بلند اهمیت بیشتری داشتند و از آنجا که مولفه اول به تنهایی حدود ۶۴% از واریانس کل را پوشش می­دهد، می­توان نتیجه گرفت که صفات طول کروموزوم و طول بازوی بلند بیشترین تاثیر را در تنوع داشتند. تجزیه­ خوشه­ای نیز جمعیت­های مورد مطالعه را در دو خوشه مجزا طبقه­بندی نمود. جمعیت­های مربوط به ارتفاعات مختلف جنگل­های تالش در گیلان در یک خوشه و سایر جمعیت­ها که مربوط به جنگل­های میان بند استان­های مازندران و گلستان بودند، در خوشه دیگر جای گرفتند.

تجزیه چند متغیره, بلندمازو, سیتوژنتیک, عدد کروموزومی, تقارن کاریوتایپ