hamideh javadi - نویسنده مسئول مکاتبات، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. پست الکترونیکی: javadi@ rifr-ac.ir
seyed mohsen hesamzadeh hejazi - دانشیار و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور.

به منظور مطالعه کاریوتیپی و تعیین روابط خویشاوندی بین ۱۶ جمعیت مختلف از جنس آگروپایرون، متعلق به ۵ گونه Agropyron deserterum، A. tauri، A. repens، A. pectiniforme و A. imbricatum (از گونهA. imbricatum ۴ جمعیت و بقیه گونه‎ها هر کدام ۳ جمعیت) از سلولهای مریستم ریشه‎چه استفاده شد. برای هر جمعیت چهار صفحه متافازی مناسب (۴ تکرار) که در آنها مورفولوژی کروموزوم‎ها کاملا واضح بود انتخاب و عکس برداری شد. در نمونه‎های مورد بررسی عدد پایه کروموزومی (x) برابر با ۷ بود و سطوح پلوئیدی، دیپلوئید، تتراپلوئید و هگزاپلوئید را نشان دادند. نتایج حاصل از تهیه کاریوتیپ استاندارد و اندازه‎گیری پارامترهای مختلف کروموزومی شامل طول کل کروموزوم، طول بازوی بلند کروموزوم، طول بازوی کوتاه کروموزوم، نسبت بازوها، شاخص سانترومری، درصد شکل کلی کاریوتیپ، دامنه طول نسبی کروموزوم‎ها و شاخص تعیین عدم تقارن درون کروموزومی و بین کروموزومی، نشان داد که از لحاظ صفات مذکور در بین جمعیت‎های مختلف ۵ گونه، تفاوت معنی‎داری در سطح احتمال ۱% (برای صفت شکل کلی کاریوتیپ در سطح ۵%) وجود داشت. اندازه متوسط طول کل کروموزوم‎ها در نمونه‎های مورد بررسی ۵/۱۰ میکرون بود. در تجزیه به مولفه‎های اصلی مشخص گردید که سه مولفه اول، دوم و سوم بیش از ۹۰ درصد از کل تنوع حاکم را تعیین ‎کردند. بر اساس مولفه اول صفات طول کل کروموزوم، طول بازوی بلند کروموزوم، نسبت بازوها، شاخص سانترومری، شکل کلی کاریوتیپ و شاخص تعیین عدم تقارن درون کروموزومی بیشترین نقش را داشتند. با برش دندروگرام حاصل از تجزیه خوشه ایف جمعیت ها از نظر صفات کاریوتیپی به پنج گروه مجزا طبقه‎بندی شدند. کمترین فاصله ژنتیکی بین جمعیت ۱۵۳۵۷ از گونه A. deserterum و جمعیت ۱۱۳۸۹ از گونه A. imbricatum، و بیشترین فاصله ژنتیکی بین جمعیت ۶۲۹ از گونه A. deserterum و جمعیت ۳۲۷ از گونه A. tauri به‎دست آمد. در دندروگرام پراکنش جمعیت‎ها بر اساس دو مولفه اصلی اول کل جمعیت‎ها در پنج گروه قرار گرفتند که با نتایج گروه‎بندی تجزیه خوشه ای مطابقت داشت.

آگروپایرون, کاریوتیپ, کروموزوم و تقارن کاریوتیپی