moharam valizadeh - نویسنده مسئول مکاتبات، استادیار، گروه گیاهان داروئی،دانشکده کشاورزی، مجتمع آموزش عالی سراوان، ایران پست الکترونیک: m.valizadeh@anrs.usb.ac.ir
abdolreza bagheri - استاد، گروه بیوتکنولوژی و به نژادی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد
jafar vali zadeh - دانشیار، گروه زیست شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان
mohammad hossein mirjalili - استادیار، پژوهشکده گیاهان داروئی و مواد اولیه، دانشگاه شهید بهشتی، تهران
nasrin moshtaghi - استادیار، گروه بیوتکنولوژی و به نژادی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد

گیاه پنیرباد (Withania coagulans)، متعلق به خانواده سولاناسه، در زمره گیاهان داروئی و چند منظوره­ای است که در ایران پراکنش بسیار محدودی داشته و منحصرا در برخی از رویشگاه­های جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان پراکنش دارد. در این پژوهش، ۲۰ توده مختلف گیاه پنیرباد از رویشگاه­های مختلف استان سیستان و بلوچستان جمع­آوری شده و تنوع ژنتیکی آنها براساس صفات مورفولوژیکی و با تجزیه آماری چند متغیره مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان دهنده وجود تفاوت معنی‎دار در صفات مورد بررسی بود (۰۵/۰>p). در بین صفات مورد بررسی، تعداد شاخه جانبی و طول ریشه به‎ترتیب با ۸۲/۶۰ و ۲۸/۱۳ درصد، بیشترین و کمترین ضریب تنوع را نشان داد. در بین توده های مختلف مورد بررسی توده­های منطقه پیگل و دامین از نظر اکثر صفات مورد بررسی بهتر از سایر توده­ها بودند. نتایج حاصل از تجزیه به‎مولفه­های اصلی نیز نشان داد که سه مولفه اول با مقادیر ویژه بیشتر از یک، جمعا ۶۲/۸۲ درصد از کل تغییرات موجود بین توده­ها را توجیه نمودند. تجزیه خوشه­ای انجام شده به‎روش Ward و فاصله اقلیدسی، توده­های مورد بررسی را در ۳ گروه طبقه­بندی نمود. با توجه به‎نتایج گروه­بندی، ارتباطی بین تنوع ژنتیکی و فاصله جغرافیائی توده­ها مشاهده نگردید و این امر بیانگر تاثیر سایر عوامل به‎غیر از الگوی پراکنش جغرافیائی در تنوع ژنتیکی است. براساس نتایج این تحقیق، تنوع ژنتیکی قابل توجهی بین توده­های پنیرباد موجود در کشور وجود دارد. استفاده از این اطلاعات در تدوین برنامه­های­ حفاظت و به نژادی این گیاه می­تواند مفید واقع شود.

پنیرباد, تجزیه خوشه ای, تنوع ژنتیکی, صفات مورفولوژیکی