بررسی تاثیر ارتفاع رویشگاه بر تنوع صفات ساختاری و عملکردی و سطوح پلوئیدی در گونه چمن گندمی سیسیلیElymus tauri (Boiss. & Balansa) در شمال غرب کشور
- سال انتشار: 1402
- محل انتشار: مجله علمی تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران، دوره: 31، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_IJRFP-31-1_002
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 103
نویسندگان
Corresponding author, ph D, Forests and Rangelands Research Department, East Azarbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO,Tabriz,Iran
Member of the faculty of the National Academy of Sciences of the Republic of Azerbaijan, Faculty of Genetic Resources, Baku, Azerbaijan.
چکیده
چکیدهسابقه و هدف: چمن گندمیElymus tauri (Boiss. & Balansa) از گونه های مقاوم به خشکی و سرما است که در دامنه های صخره ای، سنگلاخی با شیب تند آذربایجان، البرز و بخشی از زاگرس می روید. گیاهی چندساله است. ریشه ای قوی و مقاوم در برابر چرای مفرط دام ها دارد. از گونههای خوش خوراک مرتعی برای چرای دام می باشد. تنوع ژنتیکی گراس ها تحت تاثیر عوامل مختلف مانند فعالیت های بشری، محیطی، سیستم گرده افشانی، رانش ژنتیکی و اندازه جمعیت قرار می گیرد. ازاین رو، عوامل اکوجغرافیایی نیز از فاکتور های مهم تاثیرگذار در ساختار و تنوع ژنتیکی جمعیت ها هستند. هدف از این پژوهش، بررسی تاثیر ارتفاع رویشگاهی و سطح پلوئیدی بر تنوع صفات ساختاری و عملکردی جمعیت های گونه Elymus tauri در شمال غرب ایران بود.مواد و روش ها: مواد آزمایشی شامل بذر ۱۲ جمعیت بومی گونه E. tauri بود که عمدتا از مراتع استان های آذربایجان شرقی و اردبیل جمع آوری شد. در زمان جمعآوری، ارتفاع از سطح دریا موقعیت جغرافیایی با GPS ثبت شد. بذرهای جمع آوری شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در ۴ تکرار در مزرعه تحقیقاتی در شمال غربی شهر تبریز در ارتفاع ۱۳۵۰ متری و در حاشیه رودخانه آجیچای کاشته شدند. آب و هوای منطقه نیمه خشک، بافت خاک ایستگاه از نوع لومی سبک و شنی، میزان مواد آلی و عناصر شیمیایی خاک (NPK) ضعیف تا متوسط بود. هدایت الکتریکی ۲/۶ میلیموس بر سانتیمتر مربع بود. pH خاک مزرعه (۵۵/۷ (pH= قلیایی بود. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در ۴ تکرار انجام شد. برای جلوگیری از اثرهای سوء رقابت بین گیاهان، از هر تیمار ۴ لاین کشت شد. فاصله بین خطوط ۴۰ سانتی متر و فاصله بین بوتهها هم در هر خط ۴۰ سانتی متر بود. آبیاری و وجین علف های هرز در طول دوره کاشت انجام شد. تعداد ۱۰ بوته از دو ردیف میانی هرکرت به طور تصادفی انتخاب و صفات عملکردی و ساختاری اندازه گیری و ثبت گردید. ژنوتیپها بر اساس ارتفاع رویشگاهی و سطوح پلوئیدی گروه بندی شدند. تجزیه واریانس دادهها بر اساس دو دامنه ارتفاعی (منشا جمع آوری بذر) انجام شد. مقایسه میانگینها با استفاده از روش دانکن انجام شد.یافته ها: نتایج تجزیه آزمون T تست نشان داد که بین دو دامنه ارتفاعی از لحاظ میانگین کل صفات تعداد کل پنجه، طول برگ دوم، وزن بوته، وزن خشک بوته، عملکرد علوفه خشک، تعداد پنجه بارور، تعداد پنجه غیربارور، طول سنبله، طول برگ پرچم و تعداد سنبلچه در سطح احتمال ۵% اختلاف معنی دار وجود داشت. در بیشتر صفات مورد بررسی بین جمعیتهای واقع در دو دامنه ارتفاعی تفاوت معنیداری وجود داشت، به طوری که میانگین صفات ساختاری و عملکردی در نواحی مرتفع نسبت به نواحی کم ارتفاع کاملا برتری داشت. گروهبندی بر اساس ارتفاع رویشگاهی نشان داد که جمعیتهای واقع در ارتفاعات کمتر از ۱۶۰۰ متر از سطح دریا عمدتا دیپلوئید بودند، در صورتی که جمعیتهای واقع شده در ارتفاعات بالاتر از ۱۷۰۰ متر تتراپلوئید بودند. نتایج تجزیه خوشه ای و تجزیه به مولفههای اصلی صفات مورد مطالعه، گروه بندی جمعیت ها را بر اساس ارتفاع رویشگاهی و سطوح پلوئیدی تایید کرد. همچنین نمودار بای پلات، ضمن تایید گروه بندی تجزیه خوشهای، طبقات ارتفاعی و سطوح پلوئیدی را بخوبی از همدیگر متمایز نمود.نتیجه گیری: این گیاه در رویشگاههای مرتفع سازگاری بهتری دارد، به طوری که شرایط سردسیر را به مناطق معتدل ترجیح میدهد. میانگین بالای بیشتر صفات عملکردی و ساختاری در جمعیتهای تتراپلوئید صحت گروه بندی را تایید کرد. با توجه به اینکه این گونه در مناطق سردسیری رشد بیشتری دارد، برای ادامه فرایند، بهتر است گزینش و اصلاح از جمعیت های پلیپلوئید در مناطق مرتفع استفاده شود.کلیدواژه ها
Functional traits, Structural traits, grouping, habitat height, diploid, Tetraploidاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.