آشنایی زدایی زبانی و بلاغی در شعر حسین پناهی

گاهی شاعر برای پاک کردن غبار عادت از واژگان، دست به تغییر در ترکیب و ساخت کلمات و ترکیبات و نحو جملات می زند. به این تغییر و تحول و عادی زدایی، آشنایی زدایی می گویند. آشنایی زدایی در پی آن است که در خواننده و شنونده تاثیر بگذارد و او را به اوج التذاذ برساند. پس برای این منظور، دنیای آشنا و معمولی زبان را درهم می ریزد؛ بدین صورت که کلمات در معنای مالوف و عادی خود استفاده نمی شوند؛ بلکه در زبانی ماورای زبان معیار و گفتار به کار می روند که همان زبان شعر است. آشنایی زدایی یکی از پرکاربردترین شگردهای ادبی حسین پناهی در زبان شعر است که از طریق ایجاد فاصله از نرم های رایج زبانی و ادبی، درک حسی انسان را از زندگی توسعه می دهد و موجب تولید جهانی نوین می گردد. نتیجه این درک و دریافت متفاوت، موجبات لذت ادبی را که همانا یکی از غایت های ادبیات است، فراهم می کند. با بررسی اشعار حسین پناهی، افزون بر یافتن مصادیقی برای آنچه به عنوان شیوه های برجسته سازی برشمرده اند، به نمونه هایی دست می یابیم که زبان را آشنایی زدایی می کند. بیشترین جلوه های آشنایی زدایی در سطح آوایی، به صورت کاربرد نام آوا و زبان گفتاری و نیز سطح استعاری و بیان صحنه های تجسمی در زبان است. او همچنین از پتانسیل نحوی و لغوی برای عبور از مرزهای هنجاری زبان جاری استفاده کرده است. این پژوهش که به روش تحلیل محتوا با رویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شده، سروده های شاعر معاصر، حسین پناهی را از نظر آشنایی زدایی زبانی و بلاغی مورد بررسی قرار می دهد. از مجموع بررسی های به عمل آمده مشاهده شد که در شعر پناهی انواع هنجارگریزی ها وجود دارد که هنجارگریزی نحوی، تکرار، آشنایی زدایی معنایی با زیرمجموعه هایشان بررسی و نمونه هایی از آن ذکر شد. استفاده از آشنایی زدایی در اشعار پناهی هم از لحاظ زبانی به قوت شعر وی مدد رسانده و هم به زیبایی و غنای بیشتر شعر او در کنار رسانندگی و ایصال منجر شده است.

کلیدواژه ها:

آشنایی زدایی ، هنجارگریزی ، زبان ، بلاغت ، حسین پناهی