ارزیابی عملکرد شاخص های پیوستگی رسوب و ظرفیت انتقال رسوب در تحلیل مکانی الگوی شار رسوب حوزه آبخیز نی ریز استان فارس
- سال انتشار: 1403
- محل انتشار: فصلنامه مدل سازی و مدیریت آب و خاک، دوره: 4، شماره: 3
- کد COI اختصاصی: JR_MMWS-4-3_015
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 121
نویسندگان
دانشیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران
استادیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران
استاد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
استاد، گروه جغرافیا و مطالعات محیطی، کالج هنرهای لیبرال، دانشگاه ایالتی تگزاس، سن مارکوس، ایالت متحده آمریکا
چکیده
بررسی الگوی مکانی شار رسوب در حوزه آبخیز در تدوین برنامه های مدیریت جامع حوزه آبخیز و اقدامات مهار فرسایش و رسوب اهمیت ویژه ای دارد. اگرچه شاخص ها و مدل های مختلفی در این زمینه توسعه یافته، اما تاکنون عملکرد آن ها بر اساس داده های مشاهداتی و روش های آماری ارزیابی نشده است. هدف از انجام این تحقیق، تحلیل الگوی شار رسوب حوزه آبخیز نی ریز واقع در شرق استان فارس، مبتنی بر شاخص های پیوستگی رسوب و ظرفیت انتقال رسوب و مقایسه عملکرد آن ها بر اساس شواهد رسوب میدانی است. بدین منظور، ابتدا، مدل رقومی ارتفاع زمین با قدرت تفکیک مکانی ۵/۱۲ متر تهیه و شبکه زهکشی حوزه آبخیز استخراج شد. شاخص پیوستگی رسوب بر اساس مولفه های بالادست و پایین دست هر پیکسل و با در نظر گرفتن عامل ناهمواری به عنوان عامل مقاومت جابه جایی رسوب محاسبه و نقشه پیوستگی رسوب حوزه آبخیز ساخته شد. نقشه شاخص ظرفیت انتقال رسوب نیز بر اساس مفهوم زمین ریخت سنجی، با استفاده از لایه مدل رقومی ارتفاع زمین تهیه شد. پس از انجام بازدیدهای میدانی از بخش های مختلف حوزه آبخیز، شواهد مربوط به شار رسوب بررسی و موقعیت آن ها با استفاده از سامانه مکان یابی جغرافیایی ثبت شد. در نهایت، با استفاده از روش های ارزیابی مبتنی بر ماتریس خطا (آماره مهارت صحیح (TSS)، کارایی (E) و امتیاز F (F-score)) صحت سنجی شاخص های پیوستگی رسوب و ظرفیت انتقال رسوب به صورت کمی انجام گرفت. بر اساس یافته ها، شاخص پیوستگی رسوب با آماره مهارت صحیح (TSS) ۸۳۳/۰، مقدار کارایی (E) ۹۱۶/۰ و امتیاز F (F-score) ۹۱۵/۰، عملکرد بهتری نسبت به شاخص ظرفیت انتقال رسوب (۶۳۳/۰TSS=، ۸۱۶/۰E=، ۸۲۵/۰F-score=) داشته است. علاوه بر آن، با استناد به مقادیر مولفه نادرست مثبت در ماتریس خطا، شاخص ظرفیت انتقال رسوب در بسیاری از موقعیت ها، پتانسیل شار رسوب را بالا پیش بینی نمود. در حالی که در مشاهدات میدانی، صحت نداشته است. در نهایت، تحلیل ها نشان داد که ماهیت و مدل مفهومی شاخص ها نقش مهمی در توصیف شار رسوب حوزه آبخیز نی ریز داشته است. به گونه ای که شاخص پیوستگی رسوب با در نظر گرفتن مولفه های بالادست و پایین دست هر نقطه، سعی در شبیه سازی فرآیند انتقال رسوبات را دارد. بر اساس یافته ها، شاخص پیوستگی رسوب از قابلیت های زیادی برای پایش الگوی شار رسوب در حوزه های آبخیز برخوردار بوده و پیشنهاد می شود که در مطالعات آبخیزداری به آن توجه شود.کلیدواژه ها
آبخیزداری, رسوب, زمین ریخت سنجی, شبیه سازی, مدیریت سرزمیناطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.