بررسی پادآرمانشهر خاورمیانه ای در دو رمان وقت تقصیر و فرانکشتاین در بغداد

در این مقاله، دو رمان پادآرمان­شهری وقت تقصیر از محمدرضا کاتب و فرانکشتاین در بغداد از احمد سعداوی از چشم اندازهای مختلفی بررسی و تحلیل می­شوند. این دو اثر تقریبا هم­دوره هستند و فضای تا حدودی مشابهی را ترسیم می­کنند. نویسندگان این دو رمان با استفاده از شخصیت­هایی که هویت­های تکه­تکه و متناقضی دارند، نشان می­دهند که چگونه پادآرمانشهر با تکرار تاریخ، بلاتکلیفی، شکنجه، خشونت و جنگ بنا نهاده شده است. این شخصیت­ها، که گاهی به عنوان ناظر و راوی پنهان عمل می­کنند، با صداهای مختلفی در رمان­ها گفت وگو می­کنند. این گفت وگوها، نشان­دهنده تناقضات و تعارضات بین گفتمان­های متفاوت در پادآرمانشهر است، نویسندگان همچنین از عناصر دیگری مانند زمان، مکان، بدن، زنان و نمادسازی برای ایجاد فضای پادآرمان­شهری استفاده می کنند. رمان وقت تقصیر با وجود مشخصه هایی چون عناصر فراداستانی خودارجاعی، بینامتنی بودن و ساختارشکنی کلان روایت ها، ویژگی­های رمان پسامدرن را داراست، ولی فرانکشتاین در بغداد با توجه به واقع گرایی ویژه­اش، روان شناسی شخصیت ها، ساختار روایی منسجم و نقد اجتماعی و فرهنگی داستانی مدرن به شمار می آید. شخصیت­های وقت تقصیر در مقایسه با رمان فرانکشتاین در بغداد پویاتر هستند که جا به جا نقش­های مختلفی را می­پذیرند و میان خیر و شر در رفت و آمدند. وقت تقصیر و فرانکشتاین در بغداد با وجود تفاوت­هایی که دارند، دو رمان پادآرمان­شهری پیچیده و چندصدایی هستند که بازتابی از واقعیت­های چندپاره و متکثر جامعه خود را نشان می­دهند. گفتنی است روش این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی رمان­ها است که بر اساس آن، مولفه­های اصلی و ویژگی­های پادآرمان­شهری رمان­ها شناسایی و قهرمانان داستان از منظر تطابق با پادآرمان­شهر ارزیابی شده ­اند.

کلیدواژه ها:

پادآرمان شهر ، آرمان شهر ، تاریخ ، گفتمان ، شخصیت