حسین قهرمانی منامن - دانشجوی دکتری ، گروه حقوق بین الملل عمومی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
توکل حبیب زاده - دانشیار، گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

مداخلات غیرقانونی در عملیات هوانوردی و حمل و نقل هوایی تاکنون موجب بروز مخاطرات و سوانح زیادی شده است لذا اتخاذ تدابیر و تعیین راهکارهای قاطعانه برای مقابله با اقدامات و مداخلات غیرقانونی و برخورد با تهدیدات و اقدامات مخل امنیت هوایی برای کاهش سوانح، امری حیاتی است. ایکائو مداخلات غیرقانونی را اقداماتی دانسته است که موجب مخاطره ایمنی هواپیمای کشوری و حمل و نقل هوایی می شود. سوانح هوایی ناشی از مداخله در عملیات هوانوردی بویژه با الزام به فرود اجباری و به کارگیری سلاح علیه هواپیما، تصرف غیرقانونی هواپیما، تخریب ، مداخله در سیستم ناوبری، ارسال سیگنال مختل کننده ترافیک هوایی، کنترل و هدایت غیرقانونی هواپیما، مخابره اطلاعات غلط، هک یا اقدام سایبری و ایجاد اختلال در ترافیک هوایی و دستگاههای ناوبری هواپیما به وقوع می پیوندد. جدا از استثنائات و مجاز بودن برخی از اقدامات مداخله گرانه مطابق با مقررات ملی و بین المللی، مداخلات غیرقانونی دولت ها و اشخاص منتسب به دولت در عملیات هوانوردی و هواپیمایی کشوری بین المللی موجب مسئولیت  دولت ها و الزام به جبران خسارت و پرداخت غرامت  می شود. آنچه در این تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد، شناسایی و تحلیل مداخلات غیرقانونی علیه هواپیمای کشوری، مهمترین مصادیق و نمونه هایی شاخص از سوانح ناشی از مداخلات مذکور، کم و کیف این مداخلات، استثنائات مداخله نظامی، ممنوعیت ها و پیامدهای آن در پرتو قواعد عرفی و اسناد بین المللی  و تبیین قاعده مند سازی  و بررسی کنوانسیون های بین المللی مرتبط و به طور خاص بررسی مسئولیت دولت ها در سوانح هواپیمایی ناشی از مداخلات  غیر قانونی می باشد . در حین این پژوهش، بطور ویژه  ماده ۳ مکرر  کنوانسیون شیکاگو که تدابیر حفاظتی کامل برای دولت ها جهت پیشگیری از اقدامات غیرقانونی، مداخله مجاز، ممانعت، تعقیب قضایی و مجازات در قبال مداخله نظامی علیه امنیت هواپیمای کشوری و عملیات هوانوردی و حمل و نقل هوایی را فراهم می کند، مورد تحلیل قرار می گیرد و برای رفع تناقضات، ابهامات و تفاسیر دوگانه از کنوانسیون های بین المللی که برای تضمین ایمنی سازی و امنیت هوانوردی در برابر شیوه عملی کشورها وجود دارد و نهایتا ارتقاء کنش و یکپارچگی و تثبیت قوانین بین المللی برای کاهش خطر وقوع سوانح هواپیمایی تلاش می نماید.

مداخلات غیرقانونی, هواپیمای کشوری, کنوانسیون شیکاگو, سئولیت بین المللی دولت ها, سوانح هواپیمایی