میرعبداله حسینی - Department of Foreign Trade, Institute for Trade Studies and Research, Tehran, Iran.
بهرام امیراحمدیان - Department of Reginal Studies, Eco Insurance Faculty, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.

منطقه گرایی در تحقق اهداف توسعه، این ضرورت را برای ایران ایجاد کرده است تا با نگاهی عملگرایانه در اولویت ها و نتایج راهبردی همکاری با بلوک های فعال در منطقه، تصمیم گیری و انتخاب کند. در مقاله حاضر تلاش شده است تا با بهره گیری از چارچوب نظریه منطقه گرایی و همگرایی ها ذیل اتحادهای منطقه ای، به این پرسش پاسخ داده شود که آیا شکل گیری اکو تاکنون، همگونی شاخص های اقتصاد کلان، و همگرایی تجارت درون و فرامنطقه ای را محقق کرده است؟ برای رسیدن به پاسخ، از رویکرد تحلیل محتوا در واکاوی تطبیقی در این نهاد منطقه ای استفاده شد. این فرضیه مطرح است که با وجود اهداف کاملا اقتصادی اکو، همگونی اقتصادی و همگرایی تجاری در اکو محقق نشده است و از وضع مطلوب، فاصله دارد. همچنین، پاسخ به این پرسش ها دنبال شده است: ارزیابی از عملکرد گذشته و دورنمای تجارت درون منطقه ای و فرامنطقه ای اکو و جایگاه ایران چیست؟ آیا با گذشت چهار دهه از شکل گیری اکو و الحاق تعدادی از کشورها به آن و افزایش اعضا، تغییر و تحولات تجاری اعضا ناشی از اثر ایجاد تجارت بوده است یا انحراف تجارت؟ هدف اصلی در مقاله، ارزیابی کارآمدی و موفقیت یکپارچگی و همگرایی اقتصادی اکو و ایران است. برای این منظور، دو معیار اصلی همگرایی منطقه ای همگونی شاخص های اقتصادی، و درجه همگرایی تجارت در اکو و برای ۱۰ عضو آن از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۲م سنجش و ارزیابی شده است. نتایج مطالعه نشان می دهد طی دوره مطالعه، شکاف و دامنه پراکنش درآمد سرانه برخی کشورها رو به کاهش بوده است. برای برخی دیگر تغییر معنا داری رخ نداده است. همگونی شاخص های توسعه برای تمامی اعضای اکو در بلندمدت همگرا نبوده است. همچنین، افزایش سهم تجارت درون منطقه ای سازمان و ایران همسو با توسعه تجارت نبوده است و توسعه و تعمیق تجارت درون منطقه ای نه تنها به توسعه تجارت ایران منجر نشده است، بلکه به انحراف تجارت نیز انجامیده است. تحلیل نتایج حاکی است که عدم توسعه تجارت درون منطقه ای ناشی از ساختار تجاری ضعیف ایران است و هم اکنون امکان توسعه تجارت درون منطقه ای و همگرایی ایران با سازمان ضعیف به نظر می رسد. با توسعه و ارتقای ساختار اقتصادی تجاری ایران و ارتقای مزیت های نسبی به مزیت های رقابتی، امکان بهره گیری از منافع همگرایی فراهم می شود.

ECO, geo-economic convergence, geopolitical obstacles, Regional Integration