مرضیه محبی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، گرایش مسکن، دانشکده معماری و شهرسازی د
میثم خداشناس - عضو هیئت علمی گروه طراحی صنعتی دانشگاه هنرهای کاربردی دانشگاه هنر تب

محرمیت در فضاهای کالبدی، در دنیای پرهیاهوی انسان معاصر، یکی از اساسی ترین نیازهای وی به شمار می رود. تأمین این نیاز در فضاهای مسکونی که به عنوان خصوصی ترین فضای کالبدی انسان محسوب می گردد، اهمیت مسئله اشراف را پررنگ تر می نماید. امروزه وجود اشراف در فضاهای باز و نیمه باز واحدهای مسکونی، حریم ها، فلمروهای شخصی و خلوت را با ابهام روبرو نموده و ایجاد مزاحمت های بصری می نماید. از این رو در این پژوهش سعی شده است، در ابتد به مرور ادبیات مسئله اشراف پرداخته، پس از بررسی مفاهیم مربوطه، اصول مورد استفاده در معماری سنتی ایرانی (واحدهای حیاط دار مرکزی) ارائه گردد، نمونه ها، واحدهای مسکونی، محله عودلاجان (نمونه سنتی) و واحدهای مسکونی حیاط دار (ویلائی) خیابان هرمزان شهرک قدس تهران است. راهکارهایی که برای رسیدن به محرمیت در بافت مسکونی معاصر استفاده می گردد، آنگونه که باید باعث ایجاد محرمیت در فضاهای باز نمی شود، نتایج حاصل از این پژوه نشان داد دیوارهای بلندی که تا ارتفاع بسیار زیاد، دورتادور فضاهای باز و نیمه باز (حیاط، تراس و ...) از روی اجبار جهت جلوگیری از اشراف کشیده می شود، ناشی از طراحی نامناسب و ع دم وجود ضوابط طراحی جهت جلوگیری از اشراف می باشد. از جمله مواردی که طراحان می توانند در هنگام طراحی در نظر گیرند، توجه به اصولی است که در گذشته استفاده می گردید، وجود سلسله مراتب در هنگام ورود به حیاط در اثر استفاده از هشتی ها، دالان ها، اختلاف ارتفاع بین معبر و حیاط، استفاده از نور و سایه و ... امروزه نیز می تواند به عنوان یک فضای واسط (فیلتر) عبوری به سادگی باعث ایجاد محرمیت از سوی عابران به داخل حیاط گردد، استفاده از فضای سبز نیز، هم از سوی ساکنان مورد توجه قرار گرفته و هم از نظر زیبایی شناسی مکلی ایجاد نمی نماید.

معماری سنتی، معماری معاصر، اشراف، محرمیت، خلوت، محله عودلاجان، شهرک قدس