مرتضی سازمند - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم و تکنولوژی بذر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آ
عباس صفرنژاد - دانشیار و عضو هیات علمی، پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی خراسان رضوی
فلورا رفیعی - عضو هیات علمی گروه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد آشتیان
بی بی لیلا علمداری - کارشناس ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی

زرشک بی دانه با نام علمی Berberis vulgaris درختچه ای به ارتفاع 3/5 متر، بومی ایران و خودگرد هافشان از تیره زرشکیان Berberidaceae و از دولپه ای ها است. زرشک ب یدانه به عنوان محصول باغی پرورش م ییابد. این گونه فقط در ایران و در عر ضهای جغرافیایی 32/5 تا 34/5 درجه شمالی به عنوان یک محصول اقتصادی مورد کشت و کار قرار م یگیرد. میوه زرشک طبیعتی سرد و خشک دارد و در طب سنتی از آن برای تقویت کبد، قلب، صفرا، مسکن معده، و بندآورنده خون بواسیر استفاده م یشود. از برگ زرشک به تنهایی یا مخلوط با داروهای مناسب برای زخم معده و نیز رفع اسهال های ناشی از ضعف امعاء و احشای داخلی شکم استفاده م یشود. زرشک ب یدانه اغلب به روش قلمه و پاجوش تکثیر م یشود که خیلی زما نبر است، اما با استفاده از روش کشت بافت م یتوان تکثیر سریعی در محیط ای نویترو انجام داد. تاکنون گزارشی مبنی بر کشت بافت موفق زرشک مشاهده نشده است. در این تحقیق بهترین محیط برای باززایی مستقیم زرشک بی دانه مورد مطالعه قرار گرفت. باززایی با استفاده از ترکیب هورمون های مختلف BA، GA3، IAA، BAP ،Kin ,IBA در محیط کشت پایه MS و B5 مورد بررسی قرار گرفت. سرشاخه های جوان و جوانه های جانبی به عنوان ریزنمونه مورد استفاده قرار گرفتند. ریزنمونه ها بعد از سترون سازی به محیط باززایی منتقل شدند. کشت ها در دمای 2 ± 25 درجه سانتی گراد و 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی در اتاقک رشد قرار داده شدند. برای حذف فنل واکش تهای متعدد صورت گرفت و بعد از حدود دو هفته باززایی مستقیم مشاهده شد. در بین ریزنمون ههای جمع آوری شده ریزنمونه هایی که از اوایل اردیبهشت تا اواخر خرداد جمع آوری شده بودند بیشترین باززایی را نشان دادند. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که بهترین تیمار برای ضدعفونی ریزنمونه ها محلول هیپوکلریت سدیم 3% به مدت 15 دقیقه و سپس 3 بار شستشو با آب مقطر استریل هر بار به مدت 5 دقیقه می باشد. همچنین نتایج نشان داد که محیط MS حاوی BAP mg/l 1/1 بهترین محیط برای باززایی مستقیم زرشک ب یدانه م یباشد. محیط MS حاوی mg/l BA ؛ 2 mg/l IBA + 0/01 بهترین محیط پرآوری زرشک شناخته شد.

زرشک بی دانه، این ویترو، باززایی مستقیم، کش تبافت