مریم جلیلی مقدم - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران
جاماسب نوزری - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران
مسعود لطیفیان - سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، موسسه تحقیقات علوم باغبانی، پژوهشکده میوه های معتدله و سردسیری، کرج، ایران
سید پژمان شیرمردی - پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای، تهران، ایران
سید محمد علی ابراهیم زاده موسوی - گروه مهندسی علوم و صنایع غذایی، دانشکده کشاورزی، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، ایران

زمینه و هدف: : باتوجه به توانایی سوسری­ ها در انتقال عوامل بیماری­زا به مواد غذایی، این گروه از حشرات به لحاظ کاربرد در جنگ و ترور زیستی تهدیدی برای امنیت غذایی کشورها محسوب می­ شوند. در این پژوهش شناسایی فون سوسری ها (Blattodea)، نحوه پراکنش جغرافیایی و پتانسیل استقرار آن­ ها در انبارهای خرمای شش استان مهم خرماخیز ایران شامل کرمان، فارس، خوزستان، سیستان و بلوچستان، بوشهر و هرمزگان به منظور پیش بینی احتمال مخاطره آن ­ها در سال ۱۴۰۱ انجام شد.روش ها: از روش آماری تحلیل عاملی (factor analysis) برای بررسی واریانس بین چند متغیر وابسته براساس توصیف آن ­ها برحسب تعداد اندکی متغیر (عامل) نهان موثر بر نوع توزیع جمعیت استفاده شد. تحلیل خوشه ای به روش سلسله مراتبی و صحت آن با استفاده از تشخیص خطی و تعمیم تفکیک کننده خطی فیشر انجام شد.یافته ها: در مناطق خرماخیز ایران سه گونه سوسری شامل سوسری آمریکایی Periplaneta americana، سوسری شرقی Blatta orientalis و سوسری آلمانی Blattella germanica  فعال بودند. بالاترین پراکنش این سوسری­ های به ترتیب در استان­ های (کرمان، فارس و بوشهر)، (کرمان و سیستان و بلوچستان)، (خوزستان و سیستان و بلوچستان)، (خوزستان و سیستان و بلوچستان)، بوشهر و فارس بود. بالاترین نرخ استقرار نسبی مربوط به سوسری شرقی و در استان­ های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و خوزستان بود. بیشترین طاقچه زیستگاهی (habitat niche) بهره­ برداری نشده در استان هرمزگان و مربوط به سوسری آلمانی بود. هرچه شاخص طاقچه زیستگاهی بهره ­برداری نشده بالاتر باشد، احتمال طغیان پیش­ بینی نشده آن سوسری در انبارهای آن استان بالاتر است.نتیجه گیری: تشخیص زودهنگام برای جلوگیری از گسترش عامل بیولوژیکی نوعی پدافند غیرعامل در مقابل تهدید زیستی است. نتایج این پژوهش در فرایند تجزیه وتحلیل خطر سوسری­ ها برای تعیین میزان احتمال مخاطره ناشی از آن­ ها ضروری است.

مخاطره زیستی, نظارت, سوسری, پراکنش زیستی, استقرار جمعیت