ارائه مدل ارزیابی خطمشی های عمومی در صنعت گردشگری ایران

هدف: هدف اصلی این پژوهش طراحی و ارائه مدل فراگیر برای ارزیابی خط مشی های عمومی صنعت گردشگری در ایران و پرکردن بخشی از خلا دانشی در این زمینه است.طراحی/ روش شناسی/ رویکرد: روش این پژوهش به لحاظ مخاطب بنیادی و از نظر رویکرد، ترکیبی (کیفی و کمی) است و در آن از سنجه های غیرمداخله ای استفاده شده است. مرحله کیفی پژوهش از طریق بررسی ادبیات موضوع و انجام مصاحبه های نیمه ­ساختاریافته با خبرگان و متخصصان حوزه گردشگری برای استخراج مفاهیم پایه و کلیدی و با استفاده از روش دلفی در سه مرحله انجام و تا رسیدن مقوله ها به اجماع نظری و چارچوب مناسب ادامه یافت. در مرحله کمی، چارچوب استخراج شده به روش کمی مورد آزمون قرار گرفت و با پردازش اطلاعات و تجزیه وتحلیل داده ها بر اساس نتایج واطلاعات به دست آمده از پرسش نامه ها، مدل پیشنهادی ارزیابی خط مشی گذاری در گردشگری ایران تدوین و ارائه گردید. جامعه آماری پژوهش، شامل خبرگان و متخصصان حوزه گردشگری است که ۲۱ نفر از آن­ها به­ عنوان نمونه آماری انتخاب شده ­اند. بر ­اساس یافته های پژوهش، عناصر اساسی مدل در ۵ بعد (تشخیص مسئله، تدوین، مشروعیت بخشی، اجرا و ارزیابی پایانی)، در قالب ۴۴ مفهوم مرتبط با ۱۴ مقوله شناسایی و در نهایت مدل فراگیر طراحی گردید. یافته ­های پژوهش:  نتایج پژوهش نشان داد اولین و مهم ترین معیار ارزیابی هر یک از ابعاد پنج­ گانه خط مشی عمومی گردشگری در ایران به ترتیب ذیل است: پرداختن به مسئله محوری گردشگری با رتبه میانگین۳۳/۲ ، عقلانی بودن  خط مشی های گردشگری با رتبه میانگین ۱۷/۲، پذیرش عمومی خط مشی های گردشگری با رتبه میانگین۶۰/۱، تعهد عملی مجریان خط مشی های گردشگری با رتبه میانگین۲۶/۲، استمرار ارزیابی خط مشی های گردشگری با رتبه میانگین۱۲/۲. همچنین با اهمیت­ ترین مراحل تاثیرگذار در ارزیابی خط­مشی عمومی گردشگری در ایران به ترتیب عبارتند از: مشروعیت بخشی به خط مشی های گردشگری، با رتبه میانگین۵۰/۳ و اجرای خط مشی های گردشگری، با رتبه میانگین ۳۶/۳. نتایج به­دست آمده از آزمون چارچوب مفهومی پژوهش (با استفاده از نرم­ افزار Amos) و شاخص های نیکویی برازش مدل تحلیل عاملی تاییدی ارزیابی خط مشی های عمومی در گردشگری ایران با آزمون های آماری GFI، AGF،  CFI، CMIN/df و RMSEA  قابل قبول تشخیص داده شدند.محدودیت ­ها و پیامدها: از محدودیت های این پژوهش باید گفت گردشگری بر اساس هدف، انواع متعددی دارد؛ مانند گردشگری فرهنگی و آموزشی، تفرجی، بازرگانی، درمانی، اجتماعی، ورزشی، مذهبی، سیاسی،... و هر یک از انواع گردشگری علاوه بر شاخص ­های عمومی و مشترک، نیازمند معیارهای اختصاصی و جداگانه­ ای برای ارزیابی خط مشی های آنها می ­باشد، که خارج از اهداف این پژوهش بوده و از محدودیت های این پژوهش به حساب می آید از همین رو پرداختن به آن­ها مستلزم تحقیقات مستقل دیگری است که به محققان آتی پیشنهاد می­ شود.پیامدهای عملی: نتایج این پژوهش علاوه بر توسعه حوزه نظری دانش، در حوزه عمل نیز می تواند موجب افزایش دانش کاربردی برای توسعه گردشگری و بهبود عملکرد مناطق گردشگری شده و زمینه ای برای جلب توجه بیشتر مدیران کشور نسبت به اهمیت ارزیابی خط مشی گذاری عمومی در گردشگری ایران باشد. از آن جا که بر اساس نتیجه این پژوهش، در فرایند ارزیابی خط مشی های عمومی در صنعت گردشگری ایران، اولین اولویت مربوط است به ارزیابی «مرحله مشروعیت بخشی به خط مشی» به همین جهت یکی از پیامدهای عملی پژوهش حاضر این است که  سیاست­ گذاران را برآن می دارد که در تنظیم و تصویب اسناد فرادستی، برای تعیین چارچوب ­های مناسب که لازمه قانونی کردن و مشروعیت بخشی به خط مشی های عمومی گردشگری است، توجه لازم را داشته باشند. با استفاده از مدل ارائه شده در این پژوهش  فرایند موجود خط مشی های عمومی در صنعت گردشگری ایران می توانند ارزیابی شوند و در راستای ادامه پژوهش حاضر وضعیت مطلوب خط مشی­ گذاری صنعت گردشگری در ایران مدلسازی و آزمون گردد. نظر به این­که بر اساس نتیجه این پژوهش، ارزیابی «مرحله اجرای خط مشی ها» در فرایند ارزیابی خط مشی های عمومی در صنعت گردشگری ایران اولویت دوم شناسایی شده است، پیش­بینی و تامین سازوکار مناسب و موثر برای اجرای دقیق خط مشی های صنعت گردشگری ایران می تواند از پیامدهای عملی دیگر این پژوهش به حساب آید.ابتکار یا ارزش مقاله: از آن جا که به­ طور مشخص الگوی جامع، مناسب و منطبق با واقعیت ­های موجود کشور برای ارزیابی خط­مشی گردشگری در ایران وجود ندارد ارائه این مدل و پر کردن بخشی از خلا تحقیقاتی در این حوزه بیانگر ارزش این مقاله است. ۲. تعمیم ارزیابی خط­مشی گردشگری به تمام مراحل فرایند خط­مشی­گذاری به جای تمرکز بر ارزیابی پایانی خط­مشی شاهدی دیگر بر ابتکار و ارزش این مقاله است. ۳. رویکرد ترکیبی و استفاده از ابزارهای متعدد در طراحی و ارائه مدل ارزیابی خط­مشی گردشگری که موجب دقت و جامعیت بیشتر ارزیابی خط­مشی می­شود وجه دیگری از نوآوری این پژوهش است.نوع مقاله: مقاله پژوهشی

کلیدواژه ها:

خطمشی عمومی ، ارزیابی ، فرایند خطمشی گذاری ، روش دلفی