تلفیق مدل های تصمیم گیری چند معیاره و طیف فرصت های تفرجی در نقشه برداری خدمت اکوسیستمی تفرج در استان سمنان
- سال انتشار: 1403
- محل انتشار: فصلنامه مدیریت جامع حوزه های آبخیز، دوره: 4، شماره: 2
- کد COI اختصاصی: JR_IWM-4-2_003
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 146
نویسندگان
گروه مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران
گروه پژوهشی ارزیابی و مخاطرات محیط زیستی، پژوهشکده محیطزیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیطزیست، تهران، ایران
گروه پژوهشی اقتصاد محیطزیست، پژوهشکده محیطزیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیطزیست، تهران، ایران
چکیده
چکیده مبسوط مقدمه: با توسعه سریع جامعه، اقتصاد و رشد جمعیت، تاثیر فعالیتهای انسانی بر اکوسیستمها رو به افزایش است که باعث شده رابطه بین رفاه انسان و اکوسیستم در کانون توجه قرار گیرد. در این راستا، خدمات اکوسیستم بهعنوان عنصر اساسی برای توسعه و بقای انسان، به مزایایی که اکوسیستم های طبیعی به انسانها ارائه میدهند، تاکید دارد. این خدمات بر اساس ارزیابی اکوسیستم هزاره به چهار دسته: تامین، تنظیم، حمایت و فرهنگی تقسیم میشود. خدمات اکوسیستم فرهنگی جزء مهمی از خدمات اکوسیستمی است که به مزایای ناملموس انسان از اکوسیستمها اشاره دارد و نقش اساسی در افزایش رفاه انسان ایفا میکنند. خدمات اکوسیستم فرهنگی میتواند شامل استفاده از منابع طبیعی به طور مستقیم یا غیرمستقیم باشد. روش انجام پژوهش: مطالعه حاضر با هدف مدلسازی خدمت تفرج در استان سمنان انجام شد. بدین منظور از تلفیق فرآیند تحلیل سلسله مراتبی یکی از روشهای تصمیمگیری چند معیاره و مدل طیف فرصتهای تفرجی (ROS) استفاده شد. در مدل ROS، خدمت تفرج بر اساس شاخص پتانسیل تفرجی و شاخص دسترسی- دوری برآورد میشود. در شاخص پتانسیل تفریحی، سه عنصر درجه طبیعی بودن، مناطق حفاظت شده و جذابیت آب و در شاخص دسترسی- دوری فاصله از جاده ها و مناطق انسانساخت نقشهبرداری شد. در این پژوهش برای تهیه نقشه کاربری اراضی سال ۱۴۰۰، از تصاویر ماهواره سنتیل ۲ استفاده شد. سپس با استفاده از الگوریتم حداکثر احتمال نقشه کاربری اراضی در ۱۸ کلاس تهیه شد. نتایج و بحث: بر اساس نقشه کاربری اراضی، مراتع، اراضی بایر و زراعت دیم به ترتیب با ۵۷/۲۳، ۲۷/۲۲ و ۳۱/۱۷ درصد، بیشترین سطوح پوشش/کاربری زمین را در محدوده موردمطالعه به خود اختصاص داده اند. پس ازآن پهنه های آبی، شوره زار و زراعت آبی به ترتیب با ۶۵/۱۵، ۹۸/۱۰ و ۸۴/۷ درصد کاربری هایی با پوشش غالب هستند. شایان ذکر است که کمترین مساحت منطقه به پوشش تالابی و کاربری شهری اختصاص دارد. بر اساس نتایج، مناطق جنگلی و مرتعی بالاترین پتانسیل در تدارک خدمت تفرج را در منطقه موردمطالعه دارند. همچنین مشاهده شد که طبقه سوم (تامین کم– دسترسی سخت) و طبقه هفتم (تامین بالا– دسترسی آسان) به ترتیب بیشترین و کمترین پوشش سطح زمین ازنظر خدمت اکوسیستمی تفرج در استان را به خود اختصاص دادهاند. درمجموع، نتایج نشان داد که خدمت اکوسیستمی تفرج تحت تاثیر عوامل مختلف ناشی از توسعه انسانی به ویژه تغییرات پوشش/ کاربری زمین است. با توجه به تمرکز هر دو متغیر تدارک خدمات اکوسیستمی و توسعه شهری و صنعتی در نیمه شمالی استان، توجه به تعارضات و تضاد های بین توسعه و مدیریت خدمات اکوسیستمی، حیاتی است. در صورت نادیده گرفتن این امر، علاوه بر تشدید ناپایداری توسعه، تخریب دارایی های طبیعی استان به ویژه جنگل ها و مراتع که منبع اصلی تدارک انواع خدمات اکوسیستمی مانند تفرج هستند، شدت می یابد. نتیجه گیری: به طورکلی، نتایج حاکی از این است که بیشتر مکانهای استان قابلیت متوسط تا کم برای عرضه خدمت تفرج را دارند. با توجه به اینکه پتانسیل تفرجی برای رفاه جمعیت شهری مهم است، افزایش پارکهای شهری و مناطق زیرساختی سبز راهی مفید برای ارتقاء کیفیت تجربه تفرج است؛ بنابراین، استراتژیهای توسعه شهری باید به طور فزاینده ای با هدف تقویت شبکه طبیعی و مصنوعی فضای سبز، تنوع ترکیبات گیاهی و ساختار زیستتوده و مدیریت صحیح فضای سبز باشد. این امر برای طراحی فضای سبز با توجه به حداکثر رساندن خدمات اکوسیستم در استان سمنان ضروری است.کلیدواژه ها
تفرج, خدمات اکوسیستم, سمنان, فرآیند تحلیل سلسله مراتبی, کاربری اراضیاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.