شهرام ریاحی نیا - گروه علوم و مهندسی کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
محمدرضا اصغری پور - گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

استفاده از رهیافت امرژی در ارزیابی پایداری نظام های کشاورزی، منجر به اعمال مدیریت صحیح در راستای افزایش پایداری تولید در این نظام ها است. در تحقیق حاضر، دو نظام تولید پسته در استان قم تحت آبیاری غرقابی و آبیاری بارانی با استفاده از روش امرژی بررسی شدند. نتایج نشان داد که ورودی امرژی کل برای نظام آبیاری غرقابی و بارانی به ترتیب ۱۰۱۶ × ۴/۰۵ و ۱۰۱۶ × ۲/۷۲ ام‎ ژول خورشیدی در هکتار در سال بود. بر خلاف نظام آبیاری غرقابی، در نظام آبیاری بارانی وابستگی به جریان‎های خریداری شده امرژی بیشتر از جریان‎های محیطی امرژی بود. بیشترین سهم از ورودی امرژی کل در نظام آبیاری غرقابی مربوط به مصرف آب زیرزمینی با سهم ۲۷/۰ درصدی و در نظام آبیاری بارانی مربوط به کودهای آلی با سهم ۲۶/۱۴ درصدی بود. در نظام آبیاری غرقابی و بارانی به ترتیب، ضریب تبدیل ۱۰۵ × ۹/۰۵ و ۱۰۵ × ۵/۴۶ ام‎ژول خورشیدی بر ژول، تجدیدپذیری امرژی ۲/۴۳ و ۳/۴۵ درصد، نسبت عملکرد امرژی ۲/۱۵۷ و ۱/۵۷۱، نسبت سرمایه گذاری امرژی ۰/۸۶ و ۱/۷۵، نسبت بارگذاری محیطی ۶۲/۶۷ و ۴۱/۷۴ و شاخص پایداری امرژی ۰/۰۳۴ و ۰/۰۳۸ بود. علی‎رغم سهم بالاتر جریان‎های محیطی نسبت به بازاری در نظام آبیاری غرقابی، مصرف زیاد آب زیرزمینی به عنوان یک جریان تجدیدناپذیر موجب تشدید فشار محیطی این نظام گردید. استفاده از روش آبیاری بارانی موجب مصرف بهینه آب و در نتیجه کاهش فشار نظام روی محیط خواهد شد. در تحقیق حاضر، نظام آبیاری بارانی از نظر عملکرد، بهره وری از منابع، تجدیدپذیری نهاده ها و پایداری محیطی مطلوب‎تر از نظام آبیاری غرقابی بود.

آب زیرزمینی, شاخص پایداری امرژی, نسبت بارگذاری محیطی, نسبت سرمایه گذاری امرژی