نسرین اکبری - دانشجوی دکتری اصلاح نباتات، گروه تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه. ارومیه، ایران.
رضا درویش زاده - استاد گروه تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

با توجه به سرعت تغییرات محیطی و وسعت و گستره داده­های حاصل از ارزیابی­ها در فعالیت­های به­نژادی، ضرورت بکارگیری روش­های تجزیه سریع و مطمئن داده­ها بیش از پیش مورد توجه است. روش­های گرافیکی بای­پلات با فراهم­کردن امکان تجزیه سریع، جامع و دقیق اطلاعات، به­همراه تفسیر راحت نتایج، کمک شایانی به پیشبرد برنامه­های به­نژادی می­کنند. در این تحقیق، تعداد ۱۰۰ ژنوتیپ آفتابگردان دانه روغنی تحت دو شرایط آبیاری معمول و محدود در قالب طرح لاتیس ساده ۱۰×۱۰ طی دو سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ از نظر صفات ارتفاع بوته، تعداد برگ، طول برگ، عرض برگ، طول دمبرگ، قطر ساقه، محتوی کلروفیل، روز تا گلدهی، روز تا رسیدگی، قطر طبق، محتوای نسبی آب، درصد روغن دانه، و عملکرد ارزیابی شدند. برای شناسایی ژنوتیپ­های برتر در هر یک از شرایط آبیاری از روش تحلیل بای­پلات ژنوتیپ-صفت استفاده شد. تحت هر دو شرایط آبیاری بین صفات طول برگ، عرض برگ، قطر ساقه، قطر طبق، محتوای روغن دانه و طول دمبرگ با عملکرد دانه همبستگی بالایی مشاهده شد. از نظر جمیع صفات مورد مطالعه تحت هر دو شرایط آبیاری، ژنوتیپ شماره ۸ به عنوان بهترین و ژنوتیپ­های شماره ۵۹، ۴۲ و ۷۲ تحت شرایط آبیاری معمول و ژنوتیپ­های شماره ۱۹، ۵۹ و ۱۷ تحت شرایط آبیاری محدود بدترین ژنوتیپ­ها بودند. به­منظور انتخاب غیر مستقیم برای عملکرد تحت شرایط آبیاری معمول، از صفت قطر ساقه و تحت شرایط آبیاری محدود از صفت قطر طبق می­توان استفاده کرد.

آفتابگردان, بای پلات, تجزیه پایداری, GT Biplot, عملکرد دانه