مهران نوروزپور - دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه تولید و ژنتیک گیاهی، اردبیل، ایران.
رسول اصغری زکریا - نویسنده مسئول- استاد، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه تولید و ژنتیک گیاهی، اردبیل، ایران
ناصر زارع - استاد، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه تولید و ژنتیک گیاهی، اردبیل، ایران
حسینعلی ابراهیمی - استادیار ، دانشگاه علوم پزشکی ، واحد اردبیل، دانشکده داروسازی، گروه فارماسیوتیکس، اردبیل، ایران.
حامد پارسا - استادیار، دانشگاه علوم پزشکی ، واحد اردبیل، دانشکده داروسازی، گروه فارماکوگنوزی ، اردبیل، ایران
شیما بورنگ - دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، اردبیل، ایران.

هدف: گیاه مورینگا (. Moringa oleifera L) عضوی از خانواده ی Moringaceae است که به دلیل داشتن ترکیبات شیمیایی دارویی قابل توجهی از جمله فلاونوئیدها، کومارین ها، کینون ها، ترکیبات فنلی و آلکالوئیدی شناخته می شود. در این پژوهش شرایط بهینه تولید بافت کالوس از ریزنمونه های برگ گیاه مورینگا و اندازه گیری ترکیبات بیوشیمیایی کالوس های حاصل بررسی شد. مواد و روش ها: جهت تولید بافت کالوس ریزنمونه های برگ گیاه مورینگا روی محیط کشت MS حاوی تنظیم کننده های رشد گیاهی مختلف Kin یا BAP (صفر، ۱/۰ و ۵/۰ میلی گرم بر لیتر) به تنهایی و یا در ترکیب با ۲,۴-D یا NAA و یا IBA (هر یک در غلظت های صفر، ۵/۰، ۱، ۲ و ۴ میلی گرم در لیتر) کشت شدند و درصد تولید بافت کالوس، ریشه و اندام هوایی و ترکیبات بیوشیمیایی حاصل (مقدار فلاونوئید کل و محتوای آنتوسیانین ) پس از ۳ الی ۴ هفته ثبت شدند. نتایج: در این پژوهش درصد تولید بافت کالوس، ریشه و اندام هوایی حاصل از بافت کالوس و هم چنین وزن تر کالوس جمع آوری شده بین اکثر تیمارهای هورمونی و تیمار شاهد اختلاف معنی داری نشان داد. بهترین تیمار هورمونی از نظر درصد تولید بافت کالوس (۱۰۰ درصد) مربوط به محیط کشت MS حاوی ۲ میلی گرم در لیتر ۲,۴-D و ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP بود. هم چنین از نظر درصد تولید ریشه از بافت کالوس نیز بهترین (۱۰۰ درصد) مربوط به محیط کشت های MS حاوی ۲ یا ۴ میلی گرم در لیتر NAA و ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP بود. محیط کشت محیط کشت های MS حاوی ۱ میلی گرم در لیتر NAA و ۵/۰ میلی گرم در لیتر BAP بیشترین درصد تولید اندام هوایی از نمونه کالوس های گیاه مورینگا (۵۳/۳۰ درصد) را به خود اختصاص داد. هم چنین از نظر میزان ترکیبات بیوشیمیایی کالوس های حاصل نیز بین تیمارهای مختلف اختلاف معنی داری مشاهده شد. نتیجه گیری: طبق نتایج حاصل، استفاده از هورمون های گیاهی بر مقدار تولید بافت کالوس، تولید ریشه و اندام هوایی، و هم چنین خصوصیات بیوشیمیایی گیاه مورینگا اثر مثبتی داشت. به طوری که با استفاده از هورمون های BAP و۲-۴-D در محیط کشت MS حداکثر میزان وزن تر کالوس به دست آمد. جهت افزایش خواص آنتی اکسیدانی و ضدسرطانی، افزایش مقدار فلاونوئید و آنتوسیانین کالوس های گیاهی اهمیت بسزایی دارد، که در پژوهش حاضر، بیشترین میزان ترکیبات بیوشیمیایی به خصوص میزان فلاونوئید تام و محتوای آنتوسیانینی در کشت درون شیشه ای گیاه مورینگا با افزایش غلظت اکسین و سیتوکنین همراه بود.

بافت کالوس, ترکیبات بیوشیمیایی, تنظیم کننده های رشدگیاهی, سیتوکینین, مورینگا