- استادیار گروه محیطزیست و شیلات، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.
- دانشجوی کارشناسی ارشد رشته علوم و مهندسی محیط زیست گرایش ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

با افزایش درک وسعت تهدیدات مناطق حفاظت شده، تلاش ها در جهت نظارت بر اثربخشی مدیریت مناطق حفاظت شده افزایش یافته است. از ابزارهای معرفی شده به منظور بررسی فشارها و تهدیدات مناطق می توان به ابزار RAPPAM اشاره نمود که بر مبنای فرایند پرسش نامه ای تنظیم شده است و پارامترهای شدت اثر، گستردگی اثر و تداوم اثر برای هر یک از عوامل فشار تهدید تعیین می شود. در راستای انجام پژوهش حاضر با روش شناسی RAPPAM در ابتدا عوامل فشار و تهدید مناطق حفاظت شده سفیدکوه، اشترانکوه و پناهگاه حیات وحش سمندر لرستانی، شناسایی و توسط کارشناسان امتیازدهی شدند. در ادامه از طریق مصاحبه شفاهی از اساتید، کارشناسان، مدیران و محیط بانان ۱۶، ۲۵ و ۱۱ عامل فشار و تهدید به ترتیب در مناطق حفاظت شده اشترانکوه، سفیدکوه و پناهگاه حیات وحش سمندر لرستانی مشخص شد. سپس ۳۰ پرسش نامه به محیط بانان تحویل و نتایج اخذ گردید. طبق نتایج حاصله، در منطقه حفاظت شده اشترانکوه عامل شکار غیرمجاز دارای بیشترین میانگین درجه فشار و تهدید (۰۷/۳۵) و عدم تعیین و تکلیف زمین های کشاورزی دارای کمترین میانگین درجه فشار و تهدید (۰۳/۱۸) بود. در منطقه حفاظت شده سفیدکوه، عامل خشکسالی و تغییر اقلیم دارای بیشترین میانگین درجه فشار و تهدید (۸۹/۴۵) و عامل تامین علوفه در فصل زمستان برای حیات وحش دارای کم ترین میانگین درجه فشار و تهدید (۹۶/۱۲) بوده است. در پناهگاه حیات وحش سمندر لرستانی، خشکسالی و تغییر اقلیم با ۸۹/۴۳ درجه بیشترین و بیماری ها و انگل ها با ۴۲/۱۶ درجه کم ترین میانگین درجه فشار و تهدید را دارا می باشند. منطقه حفاظت شده سفیدکوه با ۲۵ عامل فشار و تهدید مستلزم بازنگری مدیریتی است. پیشنهاد می شود با زون بندی منطقه و اعمال حفاظت بر زون های حیاتی، رفع عوامل تهدید و آموزش جوامع محلی منطقه را از فشار بحرانی خارج نمود.

مناطق حفاظت شده, فشار و تهدید, ارزیابی اثربخشی مدیریت, RAPPAM.