ابراهیم کرمیان - Department of Water Engineering, Faculty of Agriculture Science, University of Guilan, Rasht, Iran.
مریم نوابیان - Department of Water Engineering, Faculty of Agriculture Science, University of Guilan, Rasht, Iran
محمدحسن بیگلویی - Department of Water Engineering, Faculty of Agriculture Science, University of Guilan, Rasht, Iran.
محمد ربیعی - Country Rice Research Institute, Rasht, Iran.

کشت کلزا به عنوان کشت دوم در غالب اراضی شالیزاری استان گیلان، نیازمند احداث سامانه های زهکشی است. زهکشی لانه موشی به عنوان یک روش زهکشی کم هزینه، کم عمق، متناسب با شرایط کشت برنج و با قابلیت اجرای آسان تر نسبت به زهکش های لوله ای، می تواند یک راهکار در توسعه کشت دوم گیاهان باشد. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی زهکش لانه موشی و مدیریت کود نیتروژن بر کمیت و کیفیت زه آب در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گیلان انجام شد. در این راستا آزمایشی تحت دو تیمار زهکشی و کود نیتروژن انجام شد. در تیمار زهکشی سطوح شامل ۱- زهکشی لانه موشی سنتی و ۲- زهکشی لانه موشی پرشده با شن و در تیمار کود دو سطح شامل ۱۸۰ و ۲۴۰ کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار در سه تکرار مدنظر قرار گرفت. پس از هر بارش در طول دوره رشد گیاه، از زه آب زهکش ها نمونه برداری شد و پارامترهای هدایت الکتریکی، اسیدیته، کل جامدات معلق، فسفر کل، کدورت، غلظت های آمونیوم، کلراید، نیتریت، نیترات، فسفات و سولفات اندازه گیری شدند. همچنین در هنگام بارندگی و پس از آن دبی خروجی از زهکش ها و سطح ایستابی توسط پیزومترها اندازه گیری شدند. مقایسه میانگین اسیدیته و کل جامدات معلق نشان داد که بیشترین آن ها به ترتیب با ۷/۴۹ و ۲۸۱/۲۵ میلی گرم بر لیتر به ترتیب در زهکش لانه موشی پرشده با شن و زهکش لانه موشی سنتی و تیمار کودی ۱۸۰ به دست آمد. بیشترین میانگین هدایت الکتریکی و کدورت به ترتیب به میزان ۶۵۱ میکروموس بر سانتی متر در زهکش لانه موشی سنتی و تیمار کودی ۲۴۰ و با ۶۷/۷۶ ان تی یو در زهکش لانه موشی سنتی و تیمار کودی ۱۸۰ مشاهده شد. نتایج آنالیز آماری نشان داد که اثر تیمار زهکشی بر مقادیر آمونیوم، نیتریت، نیترات، فسفات و فسفر کل معنی دار نبود. دبی خروجی از زهکش لانه موشی سنتی ۴۹ درصد کمتر از زهکش لانه موشی پرشده با شن بود. زهکش لانه موشی سنتی و پرشده با شن توانستند به ترتیب با ضریب عکس العمل میانگین در طول دوره رشد ۰/۸ و ۰/۸۳ بر روز باران را تخلیه نمایند. باتوجه به سرعت تخلیه آب، دبی زه آب و عدم معنی داری غالب پارامترهای کیفی میان تیمارهای زهکشی، زهکشی لانه موشی پر شده با شن برای توسعه کشت کلزا در اراضی شالیزاری توصیه می شود.

Heavy soil texture, Drain discharge, Subsurface drainage, Drain water quality, بافت خاک سنگین, دبی زه آب, زهکشی زیرسطحی, کیفیت زه آب