یونس رستمی کیا - Forests and Rangelands Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ardabil, Iran.
احمد رحمانی - Forest Research Department, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.
مریم تیموری - Forest Research Department, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.

باکتری های محرک رشد از جمله ریزجانداران مفید خاک هستند که از راه بهبود کیفیت خاک، سبب افزایش صفات رشدی و تغذیه ای گیاه می شوند. از این رو، به منظور بررسی تاثیر باکتری های محرک رشد بر سطح برگ، سطح ویژه برگ و جذب عناصر غذایی نهال های فندق، یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در شرایط عرصه اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل مبدا نهال در دو سطح (فندقلو و مکش) و مایه زنی باکتریایی در پنج سطح (Pseudomonas putida،وBacillus subtilis و Enterobacter cloaca به طور جداگانه، ترکیب سه باکتری و شاهد) با سه تکرار ۱۲ تایی با فاصله ۳×۳ متر در چاله هایی به ابعاد ۵۰×۵۰×۵۰ سانتی متر در سطح ۳۲۴۰ مترمربع بود که در زمین های زراعی حاشیه جنگل فندقلوی اردبیل کاشته شدند. پس از گذشت چهار سال نتایج نشان داد که نهال های مایه زنی شده هر دو مبدا، از لحاظ همه صفات مورد بررسی در مقایسه با نهال شاهد (مایه زنی نشده) برتر بودند. بیش ترین میزان صفات مورد بررسی به نهال های مبدا فندقلو با مایه زنی ترکیبی هر سه باکتری (P. putida،وB. subtilis و E. cloaca) اختصاص داشت. به طوری که در این نهال ها، سطح برگ و سطح ویژه برگ به ترتیب ۵۳/۱ و ۳۷/۷ درصد، جذب عناصر غذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن و روی به ترتیب ۵۹/۴، ۸۹/۵، ۲۳/۷، ۴۵/۴ و ۶۰/۶ درصد در مقایسه با نهال های شاهد افزایش یافت. در نهایت می توان نتیجه گیری کرد کاشت نهال های فندق مایه زنی شده با باکتری های محرک رشد (ترکیب سه باکتری مذکور) به دلیل افزایش صفات رشدی برگ و نیز بهبود وضعیت تغذیه ای، رشد رویشی بیش تری خواهند داشت.

Bio-fertilizer, Hazelnut, Leaf area, Nitrogen., نیتروژن, سطح برگ, فندق, کود زیستی.