الهام اولیابک - کارشناس واحد اداره توانمندسازی و ارزیابی عملکرد «موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی

مسائل اقتصادی و به تبع آن، تبادلات اقتصادی از دوران های قدیم تا کنون، هم دارای شرایط متفاوت و هم دارای شرایط مشابهی، بوده و طی دوران های اخیر این مبادلات به صورت های مختلف به ویژه به شکل سکه و در چند دهه اخیر به صورت کاملا هویدا و روشن، به شکل اسکناس رواج پیدا کرده است. با توسعه علوم و ساخت و ایجاد تجهیزات به خصوص در حوزه چاپ و نشر توسط کشورهای غربی، این کشورها، چاپ و نشر سکه ها و اسکناس ها را در اختیار خود قرارداده و همین امر، بهانه ای برای استعمار نامحسوس و دخالت غیرعلنی در کشورهای دیگر می باشد. در این تحقیق که با روش کیفی انجام شده، به این پرسش برمی خوریم که : «عوامل تغییرات نقوش روی اسکناس و سکه در ایران از دوره پهلوی اول تا عصر حاضر 1403، چه مسائلی می باشد؟» می توان گفت: از برخی موارد فرهنگی مثل سکه ها، اسکناس ها و حتی تمبرها و ... (که به شدت نشان دهنده، فرهنگ حال و حتی گذشته هر کشور است،) در جهت ایجاد حس همدلی، اتحاد، همبستگی و مشارکت در داخل ملت ها، جوامع امروزی نام برد. مطالعات معاصر نشان می دهد که پول به دلیل دارا بودن برخی از نشانه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حتی مذهبی، می تواند در حوزه های علوم اجتماعی و سیاسی نیز مورد مطالعه قرار گیرد. بررسی جایگاه عناصر هویت ملی در اسکناس کشورهای مختلف از جمله کشور ایران می تواند نشان دهنده بسیاری از اتفاق ها، چالش های پیش آمده در ساختار اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی کشورها باشد. در دوره های قبلی حکومت های مختلف ایران، از جمله دوره قاجار چاپ و نشر اسکناس ایران توسط کشورهای غربی انجام می شد. پس از اینکه نشر و چاپ اسکناس به بانک ملی ایران واگذار شد، سیاست های زیادی درزمینه انتشار و تصویر نمودن اسکناس ها گرفته شد. همچنین فرآیند طراحی، چاپ با تجهیزات تخصصی تر به همراه الزامات امنیتی در اسکناس ها، تهیه آن ها را از زمان پهلوی اول تا کنون یعنی سال 1403 پیچیده تر کرده است. طبقه بندی انواع نقوش و برخی تصاویر منتخب برای پشت و روی اسکناس در دوره های مختلف آن مورد پژوهش این مقاله بوده است.

سکه، تصویر اسکناس، دوره پهلوی اول، دوره پهلوی دوم، دوره جمهوری اسلامی ایران