روح اله یوسفی - استادیار موسسه تحقیقات برنج کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران
محمد یونسی الموتی - دانشیار مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

مطالعه شاخص های مکانیزاسیون برنج هر منطقه برای انتخاب درست ماشین های برنج و استفاده بهینه از آنها و اجرای به موقع عملیات کشاورزی دارای اهمیت و ضروری است. برای تعیین وضعیت موجود مکانیزاسیون برنج و ارائه راهکارهای مکانیزاسیون در مراحل تولید این محصول مطالعه ای در استان گیلان به اجرا درآمد. اطلاعات و داده ها از طریق تکمیل پرسشنامه و با مراجعه به منابع آماری موجود و بررسی های میدانی جمع آوری شد. از اطلاعات به دست آمده، شاخص های تعیین کننده وضعیت مکانیزاسیون زراعت برنج محاسبه شدند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که درجه مکانیزاسیون عملیات خاک ورزی، کاشت با نشاکار، سمپاشی، وجین و برداشت (دروگر و کمباین) به ترتیب ۱۰۰، ۵۵/۷۲، ۵۷/۲۳، ۶۲/۴ و ۸۳/۸۴ درصد است. بیشترین سطح مکانیزاسیون مربوط به شهرستان رودبار با ۱۲/۹ اسب بخار در هکتار و کمترین برای شهرستان شفت با ۷۵/۱ اسب بخار در هکتار به دست آمد. کمترین بازده اقتصادی مربوط به شهرستان رودبار با ۲۲/۰ و بیشترین آن برای شهرستان شفت با ۵۱/۱ تن بر اسب بخار محاسبه شد. بیشترین ضریب بهره وری مربوط به عملیات نشاکاری با نشاکار چهار ردیفه و کمترین آن مربوط به عملیات شخم اول (زمستانه) با گاوآهن برگردان دار تراکتوری است. متوسط ظرفیت مکانیزاسیون برنج در استان گیلان ۵/۴۰۴ اسب بخار-ساعت بر هکتار به دست آمد. به طور متوسط در استان به ازای هر ۲۷ هکتار یک تراکتور، به ازای هر ۴ هکتار یک تیلر، به ازای هر ۳۰ هکتار یک نشاکار و  به ازای هر ۶۰ هکتار یک کمباین مخصوص برنج موجود است. پایین بودن تعداد ماشین های خودگردان در استان، نسبت به تعداد بهره برداران، باعث شده تا قدرت تصمیم گیری بهره برداران در اجرای عملیات در زمان مناسب پایین باشد.

بازده اقتصادی, توان اجرایی, درجه مکانیزاسیون, سطح مکانیزاسیون, ظرفیت مکانیزاسیون