مصطفی بهره بر - گروه زیست شناسی دریا، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، چابهار، ایران
محمد منصور توتونی - گروه زیست شناسی دریا، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، چابهار، ایران
مهران لقمانی - گروه زیست شناسی دریا، دانشکده علوم دریایی، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، چابهار، ایران

مقدمه: کیتون ها از نرمتنانی دریایی، اکثرا چرنده، مقاوم به شرایط جزر­و­مدی و غالبا ساکن در شکاف تخته سنگ ها هستند. دریای عمان در جنوب شرقی ایران و شمال­غربی اقیانوس هند و به شدت تحت تاثیر بادهای موسمی اقیانوس هند (مانسون) قرار دارد. دریای مکران به علت وقوع فرایند مانسون دارای تنوع غنی از انواع گونه‎های دریازی از جمله، نرم تنان است. هدف تحقیق حاضر، بررسی تراکم و پراکنش کیتون Acanthopleura vaillantii در سواحل پزم، کنارک، تیس، کلبه غواصی، دریای بزرگ و رمین در زمستان ۱۳۹۸و تابستان ۱۳۹۹ بوده است.مواد و روش ها: در این مطالعه، با استفاده از کوادرات یک در یک متر مربع، تراکم و پراکنش A. vaillantii در ترانسکت های عمود بر دریا و در منطقه جزر­و­مدی شش ایستگاه در سواحل پزم، کنارک، تیس، کلبه غواصی، دریای بزرگ و رمین بررسی شد. تعدادی از نمونه­ ها در هر ایستگاه جهت اندازه گیری پارامترهای زیستی از قبیل طول، وزن­تر کل، وزن­تر بافت نرم، درصد رطوبت بافت و درصد وزن خشک جمع­ آوری و به آزمایشگاه منتقل گردید. در هر ایستگاه فاکتورهای فیزیکی شیمیایی آب (دما،شوری و اسیدیته) به وسیله دستگاه مولتی متر WTW ثبت گردید.نتایج: بررسی ها نشان­ داد که بیشترین میانگین تراکم در زمستان، در ایستگاه رمین و معادل ۴۶/۱ ± ۲۷/۱۱ فرد بر متر مربع بوده است. درمجموع، ایستگاه رمین در زمستان و تابستان دارای بیشترین میانگین تراکم با ۶۷/۲­± ۱۵/۱۹ فرد بر مترمربع بود. همچنین، کمترین میانگین تراکم مربوط به ایستگاه کلبه غواصی در تابستان و ترانسکت اول بخش پایین جزر ­و­ مدی بوده که به دلیل وجود بستر ماسه ای نمونه ای ثبت نشد. درمجموع، در ایستگاه کلبه غواصی میانگین تراکم برای دو فصل، ۲۶/۰±­۸۵/۰ فرد بر مترمربع کمترین میزان بود. آزمون آماری اختلاف معنی­ داری را بین ایستگاه­ ها نشان ­داد (۰۵/۰P<). بررسی پارامترهای زیستی نشان داد که در ایستگاه تیس، به ترتیب در زمستان و تابستان بیشترین میانگین طول ۲۵/۴±۵۶/­۵۳ و ۵۳/۴± ۲/۵۸  میلی متر، وزن ۴۳/۷±۱۹/۲۳ و ۵۱/۸± ۲۲/۲۸ گرم و در ایستگاه کلبه غواصی برای زمستان کمترین میانگین طول ۱۴/۲± ۳۲ میلی متر و وزن ۸۵/۰±۹۹/۲ گرم بود. در ایستگاه دریای بزرگ، در  تابستان کمترین میانگین طول و وزن به ترتیب ۲۱/۴±­۴۴/۴۳ میلی متر و ۸۹/۴± ۵۳/۱۶ گرم بوده است.بحث: طبق نتایج سایر محققین ایستگاه تیس از تنوع­زیستی بالایی برخوردار می باشد ولی نتایج مطالعه حاضر نشان داد که در این ایستگاه، نمونه های A. vaillantii علی رغم تراکم کمتر (احتمالا به دلیل رقابت) دارای وزن و طول بیشتری بودند. همچنین، در شکاف صخره ها و استخرهای جزر­و­مدی با پوشش جلبکی و دمای ۲۲ تا ۲۶ درجه سانتی گراد، تراکم و پراکنش بیشتری وجود داشت.

مکران, چابهار, عوامل محیطی, Acanthopleura vaillantii, زیست سنجی