تهمینه بدرفتح الهی - مدیر مرکز آموزش، پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی ایران، کرج
عباس بایگان - عضو هیات علمی و استادیار گروه پژوهشی بیوتکنولوژی صنعتی، پژوهشکده توسعه صنا یع شیمیایی ایران، کرج

پس از انقلاب صنعتی به واسطه پیامدهای منفی زیست محیطی و اجتماعی ناشی از رویکردهای توسعه یک جانبه اقتصا دی و تغییرنگرش بشر به مفهوم رشد و پیشرف ت، واژه ی توسعه پایدار پدید آ مده است. توسعه پایدار تلاش دارد که با نگاهی نو به توسعه، اشتباها تگذشته بشری را تکرار نکند و توسعه ای همه جانبه و متوازن را رقم بزند. از دهه ۱۹۹۰ جنبه هایی از توسعه انسانی و در ارتباط با محیطزیست و نسل های آینده مورد تاکید قرار گرفته و هدف توسعه انسانی پر ورش قابلیت های انسانی محسوب می شود. توسعه پایدار به عنوانیک فرایند در حالی که لازمه بهبود و پیشرفت است، اساس بهبود وضعیت و رفع کاستی های اجتماعی و فرهنگی جوامع پیشرفته را فراهممیآورد و باید موتور محرکه پیشرفت متعادل، متناسب و هماهنگ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تمامی جوامع و به ویژه کشورهای درحال توسعه باشد. توسعه پایدار س عی دارد به پنج نیاز اساسی جوامع بشری یعنی تلفیق حفاظت و توسعه، تامین نیازهای اولیه زیستیانسان، دستیابی به عدالت اجتماعی، خودمختا ری و تنوع فرهنگی، حفاظت از یگانگی اکولوژیکی پاسخ مناسب ارایه دهد. جوامع مدرنامرو زی، نقش محو ری را برای آموزش شیمی در آموزش توسعه پایدا ر قائل هستند زیرا برجسته ترین زمینه برای یادگیری در موردچگونگی گنجاندن شیمی در زندگی و جامعه ما و تاثیرات اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی آن است. در سال ۲۰۱۵ میلادی، سازمان مللمتحد یک فراخوان جهانی بر ای اق دام برای پایان دادن به فقر، حفاظت از کره زمین و اطمینان از برخوردا ری همه مردم از صلح و رفاهایجاد کرد. این چارچوب، شامل ۱۷ هدف آرمانی، معروف به اهداف توسعه پایدار است که برخی از این اهداف، ارتباطی دو سویه با شیمیو صنایع شیمیایی دارند و به طور مستقیم و غیر مستقیم جایگاه علوم مرتبط با شیمی و مهندسی شیمی د یده می شود. همچنین نقشآموزش به عنوان برجست هترین زمینه برای یادگیری در مورد چگونگی ورود علم شیمی در زندگی و جامعه، بسیار مهم می باشد. در میانرویکردهای مختلف آموزشی، رویکرد "جامعه محور" و چند بع دی به آموزش شیمی، دستیابی به این هدف را تسهیل میکند. بر ای اجر ا یآموزش شیمی در مسیر توسعه پایدار چهار مدل پیشنهاد شده که از میان آنها مدل "شیمی سب ز" به عنوان موثرترین روش آموزشمفاهیم شیمی برای رسیدن به توسعه پایدار در جوامع پیشنهاد می شود. دوازده اصل شیمی سبز "قوانین طراحی" هستند تا بهشیمیدانان کمک کنند تا به هدف پایداری دست یابند. برای تحقق پایداری نیازمند علوم میان رشته ای است و در این میان علوم شیمیو مهندسی شیمی نقش اساسی دارن د که تفکر سیستمی، کل نگری و تعادل اکولوژیکی در توسعه پایدار باید مورد توجه قرار گیرند.

آموزش های نوین، شیمی سبز، توسعه پایدار، تفکر سیستمی، جامعه محور