تاثیر برش های اصلاحی بر ویژگی های کمی و کیفی توده های جنگلی ارسباران (بررسی موردی: منطقه مکیدی کلیبر)
- سال انتشار: 1403
- محل انتشار: فصلنامه پژوهش و توسعه جنگل، دوره: 10، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_JFRD-10-1_007
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 146
نویسندگان
دانش آموخته کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
دانشیار، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
دانشیار، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
استاد، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
چکیده
مقدمه و هدف: پرورش جنگل در حقیقت از مهم ترین فعالیتهای جنگل شناسی محسوب می شود و کلیه مسائل مربوط به تربیت و اصلاح توده های جنگلی را شامل می شود. هدف و منظور اصلی پرورش جنگل تقویت و اصلاح کمی و کیفی توده جنگل و سالم نگه داشتن آن در طول حیات طولانی جنگل است. برش های مختلفی که در جنگل انجام میشود به عنوان ابزار جنگل شناسی نقش مهمی در هدایت توده به سمت اهداف موردنظر دارد. این برش ها برای اصلاح تودههای جنگلی و برای رسیدن به توسعه و پایداری بومسازگان جنگلی انجام می شود. بررسی اهمیت و تاثیر این برش ها در جنگلهای مورد نظر منطقه اهمیت زیادی دارد. این پژوهش با هدف مقایسه کمی و کیفی تودههای جنگلی بالغ و زادآوری توده اصلاح شده (عملیات اصلاحی پرورشی بهمدت ۱۴ سال) و شاهد (در مجاورت توده اصلاحشده) در منطقه مکیدی شهرستان کلیبر انجام شد.مواد و روشها: منطقه مکیدی در بخش حفاظتشده جنگلهای ارسباران و در جنوب غربی شهرستان کلیبر واقع شده است. ارتفاع این منطقه ۱۴۰۰-۱۵۰۰ متر از سطح دریا بوده و در بخش غربی حوزه آبخیز رودخانه کلیبرچای میانی قرار دارد. مناطق مورد نظر از نظر شرایط فیزیوگرافی و بومشناسی مشابه یکدیگر بوده و تنها از نظر نوع دخالتهای پرورشی تفاوت داشتهاند. در توده اصلاح شده جمعا پنج درصد از درختان طی دوره ۱۴ ساله برداشت شدهاند. در این عملیات درختانی که از نظر وضعیت ظاهری دچار ضعف و یا بیماری بوده و یا تنه درختانی که به پایه های نخبه چسبیده بودند و یا مزاحمت های تاجی و ریشه ای داشتهاند برداشت شدهاند. مساحت منطقه مورد بررسی ۴۰ هکتار که ۲۰ هکتار برای هر کدام از تیمارها در نظر گرفته شد. با استفاده از شبکه آماربرداری به ابعاد ۵۰×۵۰ متر، ۳۳ قطعهنمونه دایرهای ۳۰۰ مترمربعی در منطقه شاهد (سه قطعه نمونه در داخل محوطه بدون پوشش قرار داشتهاند) و ۳۶ قطعهنمونه در منطقه اصلاح شده پیاده شد. همچنین زادآوری گونههای چوبی در هر دو توده، در قطعات نمونه دایرهای به ابعاد ۱۰۰ مترمربع به مرکزیت قطعه نمونه اصلی بررسی شدند.یافتهها: نتایج نشان داد که میانگین قطر برابرسینه درختان ۳۵/۱۱ و ۹۸/۱۰ سانتیمتر، میانگین قطر تاج ۴۸/۲متر و ۱۱/۲ متر بهترتیب در توده اصلاح شده و شاهد بوده است. میانگین ارتفاع درختان در توده اصلاح شده ۲۲/۹ متر و در توده شاهد ۶۱/۹ متر بوده است که بین دو توده از نظر آماری اختلاف معنیدار نبود. از نظر تعداد در هکتار در هر دو توده بیشترین تعداد در طبقه قطری ۱۰ سانتیمتر بوده است و در طبقات قطری بالاتر تعداد به شدت کاهش را نشان میدهد. مشاهده وضعت دو توده به خوبی نشاندهنده جوان بودن این تودهها بود. مقدار ضریب قد کشیدگی دو توده اصلاح شده و شاهد نشان داد که میانگین ضریب قدکشیدگی در توده شاهد بیشتر از توده اصلاحشده است که نشاندهنده بهبود وضعیت این ضریب بخاطر انجام عملیات پرورشی است و پایداری بهتر تودهها را بعد از عملیات اصلاحی نشان میدهد. از مهمترین درختان و درختچههای های مشاهده شده در منطقه مورد بررسی میتوان به گونههای بلوط سفید، بلوط سیاه، کرب، ممرز، توسکا و گیلاس وحشی اشاره نمود. در طبقات قطری از نظر ترکیب گونهای در توده اصلاح شده گونه بلوط سفید ۵۶ درصد و گونه کرب ۳۱/۰ درصد بیشتر از توده شاهد بوده است. درصد درختان با تاج سالم ۴/۹۳ درصد و ۹/۹۳ درصد و زاویه تنه قائم ۷/۶۸ درصد و ۵/۴۳ درصد بهترتیب در توده اصلاح شده و شاهد بوده است. بررسی وضعیت تمایل درختان نشان داد که توده اصلاح شده از نظر قائم بوده تنه وضعیت مساعدتری نسبت به توده شاهد دارد هر چند توده شاهد نیز وضعیت مطلوبی دارد. منشا تمام درختان مشاهده شده در منطقه مورد بررسی دانه زاد بوده است. همبستگی بین قطر و ارتفاع درختان در هر دو توده اصلاحشده و شاهد رابطه نمایی معنیداری را نشان داد و ضریب تعیین برای توده اصلاح شده وضعیت بهتری نسبت به توده شاهد دارد. از نظر فراوانی زادآوری توده شاهد وضعیت زاداوری مناسب تری نسبت به توده اصلاح شده داشته است و بیشترین تعداد زاداوری مشاهده شده در طبقات قطری ۵ تا ۵/۷ سانتیمتری بوده است و بعد از آن طبقات قطری ۵/۲ تا ۵ سانتیمتر و صفر تا ۵/۲ قرار داشتهاند.نتیجهگیری کلی: جمع بندی نتایج بهدستآمده نشان میدهد این توده نیاز به دخالت بیشتر و برشهای بعدی دارد تا بتوان با افزایش نور و مواد غذایی به تعداد پایههای کمتر موجب افزایش رشد قطری این درختان شد. پیشنهاد میشود این بررسیها هر ۵ سال یکبار تکرار شده تا بهتر بتوان به تاثیر این عملیات پی برد.کلیدواژه ها
ترکیب گونه ای, زادآوری جنگل, نمونهبرداری سیستماتیکاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.