تحلیل انتقادی جایگاه «تعبد» در فرایند سنجش اعتبار اخبار در اندیشه ی «تبیین فهرستی» و منتقدان آن
- سال انتشار: 1403
- محل انتشار: مجله مطالعات فهم حدیث، دوره: 10، شماره: 2
- کد COI اختصاصی: JR_MFHJ-10-2_005
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 174
نویسندگان
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات دانشگاه الزهرا (س).
استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س).
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه قم.
چکیده
درباره ی حجیت خبر واحد، سه دیدگاه همواره مطرح بوده است؛ عدم حجیت، حجیت عقلائی و حجیت تعبدی که در آن، نه تطابق با واقع؛ بلکه صرفا احراز معذریت و منجزیت، مورد توجه است، نظریه پردازان «تبیین فهرستی» و نیز منتقدان ایشان، هر دو بر این باورند که در مباحث مربوط به حجیت خبر واحد، ضرورتا باید از مسئله ی تعبد، صرف نظر کرد. با این تفاوت که «تبیین فهرستی»، تعبد را در تقابل با واقع گرایی و به کارگیری آن در فرایند اعتبارسنجی را موجب تحیر در فضای حدیث پژوهی می داند؛ در حالی که منتقدان، اساسا منکر تاثیر مسئله ی تعبد بر فرایند اعتبارسنجی اخبار هستند و موضوعیت آن را صرفا در مسئله ی اصل رجوع به اخبار پذیرفته اند. نوشتار حاضر، از گذر مطالعه ی زوایای این دو دیدگاه، نشان می دهد در فرایند حدیث پژوهی، سخن از گذار از تعبد، به سادگی ممکن نیست؛ زیرا رابطه ی میان تعبد و واقع گرایی، رابطه ی تلازم است؛ به گونه ای که با حذف تعبد از تمامی عرصه های حدیث پژوهی، دیگر امکان اثبات حجیت شرعی کلام معصوم (ع) وجود ندارد. اشکال بنیادین دیگر این که «تبیین فهرستی» اعتبارسنجی واقع گرا را در بعد روشی به معنای تغییر کاربری داده های حدیث پژوهی از اصولی به تاریخی و به تبع آن، تغییر فرایند اعتبارسنجی از «راوی محوری» به «کتاب محوری» می داند؛ درحالی که اصرار به این تغییر کاربری، نه تنها ناشی از عدم درک صحیح جایگاه تعبد است؛ بلکه بر مبنای پر اشکال مصونیت مکتوب نسبت به شفاهی استوار است و در بعد روشی نیز مسئله ی تفاوت موضوعی روایات را نادیده گرفته است.کلیدواژه ها
اعتبارسنجی صدوری, تبیین فهرستی, تعبد, حجیت گرایی, راوی محوری, واقع گراییاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.