حمید درویش نیا - گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

ارتفاع از سطح دریا یکی از موثرترین فاکتورها در پراکنش بسیاری از گونه های جانوری و گیاهی می باشد. غارها به عنوان محیط طبیعی می توانند زیستگاه مناسبی برای گونه های مختلف جانوری باشد و انواعی از توربلارینها، شکم پایان، صدپایان، عنکبوتها، دمفنریها، قاب بالان، ماهیها، سمندرها، عقربهای کاذب و غیره در محیط غار زندگی میکنند. عقربهای کاذب یک راسته کوچک و جالب متعلق به رده عنکبوتیان و شاخه بزرگ بندپایان میباشند که بسیاری از آنها در محیطهای سر بستهای همچون غارها، زیر برگ درختان، سنگها و غیره زندگی میکنند. در مطالعه حاضر به منظور بررسی تنوع گونهای و ارتفاع از سطح دریا محل جمع آوری گونه های مختلف عقربهای کاذب، برخی غارهای واقع در رشته کوه زاگرس مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه ها به کمک قلم موی ظریف از زیر سنگ، زیر و لابلای فضولات خفاشها و سایر پستانداران ساکن غار و نیز با استفاده از قیف برلز از خاک و گوانوی کف غار جمعآوری و در اتانول %۹۶ نگهداری گردیدند. از غارهای مورد بررسی در رشته کوه زاگرس، تعداد ۴۸ غار دارای حداقل یک گونه از راسته عقربهای کاذب بودند. در بین غارهایی که نمونه عقرب کاذب جمعآوری گردید، غار خفاش در استان ایلام و غار مرسلطانی در استان لرستان به ترتیب دارای کمترین و بیشترین ارتفاع از سطح دریا بودند. نتایج بررسیها نشان داد که محدوده مورد مطالعه با وجود کوچک بودن مساحت ۲۰) درصد مساحت کل کشور) دارای تنوع قابل ملاحظه ای از عقربهای کاذب بوده، خصوصا در ارتفاع ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ متر، و بخش چشمگیر و متنوعی از گونه های معرفی شده برای ایران را شامل میشود. فاکتورهای محیطی و عوامل اکولوژیکی همچون ارتفاع، منابع غذایی و عرض جغرافیایی نقش موثری در توزیع گونه های متعلق به این راسته دارند. بنابراین با شناخت محیط مطلوب برای این جانوران میتوان برنامهریزیهای صحیح برای حفاظت از گونه های ساکن در محیط بسیار حساس و تخصص یافته غارها داشته باشیم.

ارتفاع، تنوع گونه ای، محیط زیر زمینی، عقرب کاذب، عوامل اکولوژیک