محمدرضا کیخا - استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان
حمید موذنی بیستگانی - دانش اموخته سطح ۴ حوزه علمیه قم و دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

مجزی بودن حج صبی در فرض ادراک احد الموقفین از مباحث فقهی پرچالش است؛ چراکه فقهای امامیه تا قرن ششم هجری به طور جزم، مدعی اجزای حج صبی در فرض حصول بلوغ قبل از احد الموقفین بوده اند؛ اما اولین کسی که در فتوای مذکور تردید کرد محقق حلی بود و فیض کاشانی از فقهای قرن یازدهم اساسا منکر اجزا می شود. چرایی عدول از جزم به انکار در دوره های فقهی، متوقف بر تبارشناسی این فتوا، بررسی مراحل تطور آن و نیز واکاوی ادله مورد استناد در هر دوره است. در این تحقیق، که به روش توصیفی تحلیلی به نگارش درآمده، ضمن تبیین مستندات و استدلالات قول به عدم اجزا، با پژوهش در کتب فقهی امامیه به تبارشناسی و کیفیت تطور فرع مذکور در خلال قرون متمادی پرداخته شده است تا از این رهگذر بتوان به چرایی این تفاوت دیدگاه دست یافت. مطابق تحقیق انجام شده، مهم ترین دلیل بر این امر، تنقیح مناط از حج عبد به حج صبی است که از سوی متقدمان صورت می پذیرفت. اما در دوره های بعد، رفته رفته مورد تردید و در نهایت انکار قرار گرفت و از آنجا که هیچ دلیل مقبولی جهت اثبات اجزای حج صبی در فرض مذکور وجود ندارد، مقتضای قاعده عدم اجزا خواهد بود.

حج صبی, اجزا, بلوغ قبل ادراک احد الموقفین, سیر تاریخی فتوا, عدم اجزا