اصغر مولائی - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

امام رضا(ع) با هجرت به سرزمین ایران، معنویتی را بر نقاط مختلف مسیر هجرت خویش به ارمغان آوردند که امروزه میراثی معنوی برای علاقه مندان آن حضرت محسوب می شود. مسیر معنوی هجرت امام رضا(ع) با برخورداری از ظرفیت های عظیمی در ابعاد مختلف زیارتی، اجتماعی و فرهنگی می­تواند به عنوان مسیری برای گردشگران مذهبی و زائران آن حضرت ارتقا یابد. هدف این پژوهش ارائه راهبردهای احیا و ارتقای این مسیر معنوی و زیارتی است که با روش تحقیق تحلیلی تاریخی، با رویکرد کیفی و میان رشته ای و با استفاده از شیوه­ های مطالعات کتابخانه­ای و اسنادی و میدانی انجام شده است.نتایج پژوهش بیانگر آن است که مسیر معنوی از منظر طراحی شهری و معماری و نیز تخصص­های مرتبط در ابعاد و مولفه­ های چندگانه قابل بازشناسی است. این مولفه­ها عبارتند از: فضایی کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، منظر، زمینه زمان، ریخت شناسی، ادراک، کارکرد، زیست بوم. این مسیر با عبور از چهار منطقه متنوع طبیعی و فرهنگی و اجتماعی ایران (منطقه جنوب غربی، منطقه کوهستانی یاسوج و فارس، منطقه مرکزی کویری و منطقه شمال شرقی؛ با زمینه­های ارزشمند طبیعی ­زیست­محیطی، تاریخی، فرهنگی ­اجتماعی و کالبدی) متعلق به قبل و بعد از سفر امام رضا(ع) است. محور فرهنگی گردشگری رضوی با بهره­مندی از زیرساخت های گردشگری، مذهبی، حمل­ونقلی، تفریحی به مثابه محوری آیینی، فرهنگی، گردشگری و مذهبی در سطح ملی و بین­ المللی عمل می­ کند. طراحی ­شهری و منطقه­ ای زمینه­گرا به توسعه همه ­جانبه کمی و کیفی این محور با رویکرد ایرانی ­اسلامی منجر خواهد شد.

مسیر معنوی, هجرت امام رضا, حرم مطهر امام رضا, زیارت, قدمگاه