اصغر قائدان - دانشیار گروه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی دانشگاه تهران

در مورد زیارت قبر رسول خدا(ص) در میان اهل سنت چهار نظر وجود دارد: عده ای برآن اند که مستحب موکد تا حد وجوب است؛ دسته ای دیگر آن را مباح، دسته سوم مکروه و حرام مقید، و گروه چهارم آن را حرام مطلق می دانند. در این میان سلفیه و وهابیه، که در گروه سوم و چهارم قرار می گیرند، زیارت قبور، از جمله مرقد رسول خدا(ص) را بر دو نوع می دانند: زیارت شرعی و زیارت بدعی و حرام. در این میان گروهی مثل ابن تیمیه، ابن قیم و پیروانشان تحت عنوان سلفیه، معتقدند ابتدا در اسلام زیارت قبور نهی شده و سپس پیامبر(ص) آن را نسخ کرده اند و فرمان به زیارت قبور داده اند. بنابر این حرمت آن مقید و مشروط بر آن است که اولا «شد الرحال» بر آن مترتب گردد و ثانیا اعمال خلاف شرع در کنار آن، مثل توقف کنار قبر، حاجت خواستن، شفاعت طلبیدن و نیاحه و استلام قبر و...، انجام شود؛ وگرنه مشروع و جایز است. گروه چهارم از جمله ابن بطال، ابن بطه، ابن سیرین، ابراهیم نخعی و شعبی و نیز علمای وهابیه معاصر، زیارت آن حضرت را مطلقا، حتی بدون «شد الرحال»، حرام می دانند. در این تحقیق بر آنیم تا ابتدا ضمن بررسی عقاید و آرای چهارگانه، با ارائه روایاتی از رسول خدا۹، عملکرد صحابه، تابعین و علمای مذاهب اسلامی در متون روایی و تاریخی اهل سنت درباره زیارت قبر آن حضرت، به این مسئله پاسخ دهیم که چه تفاوت دیدگاهی و رفتاری بین قاطبه اهل سنت و سلفیه و وهابیه در مورد این موضوع وجود دارد. نتیجه این تحقیق نشان می دهد ضمن آنکه روایاتی در خصوص استحباب و سفارش اکید برای زیارت قبر رسول خدا۹ در متون روایی اهل سنت وجود دارد، همواره صحابه، تابعین، فقها و بزرگان مذاهب اسلامی به زیارت آن حضرت می رفته اند و شد الرحال را منافی آن نمی دانستند. بنابراین در این خصوص تفاوت آشکار و معناداری بین آرای اهل سنت به طور عام، و جریان سلفیه و وهابیه به طور خاص دیده می شود.

بقیع, زیارت قبور, مرقد شریف پیامبر(ص), قبرستان بقیع, قبور شهدای احد, سلفیه, وهابیه