علی اکبر عباسی - استادیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

در چهار مراسم حج در دوران خلافت امیرالمومنین، علی(ع) منصب مهم امیرالحاج از سوی آن بزرگوار به فرزندان عباس بن عبدالمطلب واگذار شد. موقعیت عباس و فرزندانش در مکه نسبتا ممتاز بود. در آخرین حج دوران خلافت امیرالمومنین(ع) این مسئولیت به قثم بن عباس واگذار شد، اما معاویه هم به فکر افتاد که امیرالحاجی را از طرف خود به مکه ارسال کند. این تصمیم معاویه به بحرانی در امر حج منجر شد و خطر درگیری و خونریزی در حرم امن الهی به وجود آمد. اما هدف معاویه از دامن زدن به این بحران چه بود و چه عواملی در جلوگیری از خونریزی در کعبه موثر واقع شد؟ در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به بررسی زمینه های ایجاد این بحران و چگونگی حل آن می­پردازیم. در واقع استحکام قدرت معاویه در شام و بیشتر از آن نافرمانی مردم کوفه از امام علی (ع) پس از نهروان باعث تصمیم معاویه در غارت قلمرو حکومت امام بود و یکی از این غارت ها فرستادن امیرالحاجی در برابر امیرالحاج خلیفه منتخب مهاجر و انصار در سال ۳۹ قمری برای بهره برداری سیاسی و تبلیغی به نفع امویان بود و درایت قثم بن عباس، نماینده امام علی(ع) و حاکم مکه و نرمخویی یزید بن شجره، نماینده معاویه نسبت به سایر سرداران غارتگر وی و نیز پادرمیانی بزرگان مکه، مانع از خونریزی بزرگی در حرم امن الهی شد و بحرانی را که یاغی شام در برابر نماینده خلیفه وقت به وجود آورد، بدون خونریزی در حرم امن الهی پایان داد.

حج, امیرالحاج, قثم بن عباس, یزید بن شجره, علی(ع), معاویه