وحید مبارک - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران
حسنا جمالی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

فرهنگ و نشانه شناسی فرهنگی (Cultural Semiotics) از مباحث جدیدی است که به تحلیل متن می پردازد؛ اینتحلیل بر اساس الگوهای متفاوتی صورت می گیرد که نظریه لوتمان و مکتب تارتو از این عمده ایی نظریات است. یوریلوتمان به عنوان یکی از نظربه پردازانی است که با بهره گیری از مواد فرهنگی به بررسی ایستایی و پویایی فرهنگ هاپرداخته است. مکتب تارتو با همکاری لوتمان پی برده بود که هر فرهنگی دارای رمزگان مخصوص به خود است که هرشخص با خروج از این فرهنگ، دچار مشکلات و فقدان های خواهد می شود، این مبحث همان مبحث خودی و دیگریاست، نمونه هایی از این نوع فقدان ها را می توان در رمان های اجتماعی- سیاسی مشاهده کرد. غرب به عنوان «نه فرهنگ»ودیگری، در رمان «همسایه ها» احمد محمود، همان بریتانیا است. این رمان بازگو کننده دخالت نیروهای دیگری وناآشنا در مملکت است که توانسته مرزها را درنوردد و فضای سپهری را درهم ریزد. این پژوهش توصیفی- تحلیلی باروش مطالعه کتابخانه ای، پیش روی رمان «همسایه ها» نوشته احمد محمود را بر پایه الگوی نشانه شناسی فرهنگیبررسی کرده است. هدف پژوهش تبیین جایگاه شخصیت ها و کنش های آنان مبتنی بر تقابل و تعامل بینافرهنگی فرهنگمبدا و مقصد است. دستاورد پژوهش نشان می دهد. وجود عشق و طبیعت توانسته قهرمان داستان را تغییر دهد و او را ازفضای تاریک قبلی سیهرنشانه ای که به آن عادت کرده بود و خودی وی بوده است با فضایی جدیدی که شخصیت از آنفراری است، جانشین کند. محمود، توانسته است، فرهنگ خودی را در رمان های مورد مطالعه با وجود تناقضات و تقابل هاحفظ کند و حضور نیروهای استعمارگر را در نقش دیگری برای خواننده ملموس کند.

نشانه شناسی فرهنگی، خودی و دیگری، همسایه ها، احمد محمود