محمد علی همتی - دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

نحویان و مفسران درباره ی نقش نحوی «اسباطا» در آیه ی «و قطعناهم اثنتی عشره اسباطا...» اختلاف نظر دارند و چند نقش برای آن قائل شده اند. بر اساس دستور زبان عربی، معدود اعداد یازده تا نوزده باید مفرد و منصوب بیاید. معدود عدد « اثنتی عشره» (دوازده) در آیه ی فوق باید به صورت «سبطا» بیاید، درحالی که به صورت جمع و منصوب آمده که خلاف قاعده است. به همین جهت چهار نقش دستوری برای آن در منابع نحوی و تفسیری ذکر شده است. از میان خاورشناسان قرآن پژوه، کریستف لوکزنبرگ نویسنده ی کتاب «قرائت سریانی- آرامی از قرآن»، معتقد است که نقش دستوری «اسباطا» تمییز است؛ اما نه بر اساس دستور زبان عربی، بلکه مطابق دستور زبان سریانی. ایشان اختلاف نظر نحویان و مفسران را در نقش «اسباطا» به دلیل عدم آشنایی آنان از زبان آرامی سریانی و تاثیر آن بر زبان عربی و قرآن می داند. پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای و مطالعه ی تطبیقی، به نقد و بررسی دیدگاه لوکزنبرگ در این باره پرداخته است. گرچه بین نحو سریانی و عربی در مواردی مشابهت وجود دارد، ولی نتایج حاکی از آن است که در مورد ادعای لوکزنبرگ صادق نیست.

اسباطا, نحو سریانی, کریستف لوکزنبرگ