مقایسه ساختار فرمی و کاربرد خط محقق و خط ثلث در کتابت قرآن کریم در دوره عثمانی
- سال انتشار: 1402
- محل انتشار: ماهنامه علمی-تخصصی مطالعات میان رشته ای هنر و علوم انسانی، دوره: 2، شماره: 16
- کد COI اختصاصی: JR_ISAH-2-16_002
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 107
نویسندگان
دانشجوی پژوهش هنر، دانشکده هنر، موسسه آموزش عالی فردوس، مشهد، ایران.
چکیده
هنر خوشنویسی، به عنوان میراث فرهنگی مشترک در میان کشورهای جهان اسلام و به طور کلی تمدن اسلامی به شمار می رود. میزان توجه به هنر خوشنویسی در دوره عثمانی به اوج خود رسید. خطوط ثلث و محقق در عرف خوشنویسان به عنوان یکی از اقلام سته شناخته می شوند و از هر دو خط در کتابت آیات قرآن استفاده می شود. خط ثلث و خط محقق تا حدود زیادی به لحاظ ساختار بصری و فرمی به یکدیگر شبیه هستند و هر دو از یکدیگر مشتق شده اند، اما وجوه اشتراک و افتراق این دو خط به طور دقیق و کامل مورد بررسی قرار نگرفته است. در این پژوهش، هدف یافتن وجه اشتراک و افتراق در شیوه کتابت و ساختار بصری و فرمی حروف و مفردات این دو خط است. مقاله حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که شیوه کتابت خط ثلث و خط محقق از نظر ساختار بصری و فرمی دارای چه ویژگی هایی است و با توجه به این که این خطوط از یکدیگر مشتق شده اند چه شباهت ها و تفاوت هایی میان این دو خط وجود دارد و کدام یک برای کتابت آیات قرآن مناسب تر است؟ روش این تحقیق، توصیفی - تحلیلی است و گردآوری اطلاعات با استفاده از روش کتابخانه ای و با رجوع به منابع مکتوب صورت گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می دهد ساختار فرمی و نوشتاری خط محقق بسیار ساده، واضح و روان است و ترکیبات پیچیده ای ندارد و به دلیل شکل و فرم کرسی بندی و سادگی حروف از خوانایی بالایی برخوردار است. همچنین، در این خط هر حرف فرم مخصوص و معین خود را دارد و هیچ حرفی با حروف دیگر اشتباه گرفته نمی شود. از این رو، خط محقق مناسب ترین و کاربردی ترین خط برای کتابت قرآن به شمار می رود و خط ثلث به لحاظ زیبایی و آراستگی بصری برای نوشتن سر سوره های قرآن و خطوط تزئینی مناسب تر است.کلیدواژه ها
خوشنویسی، کتابت قرآن، ثلث، محقق، دوره عثمانیاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.