الهام کارگر - دانشجوی دکتری ادبیات عرفانی دانشگاه گیلان، رشت، ایران
محمدعلی خزانه دارلو - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی د انشگاه گیلان، رشت، ایران

از شیوههای تاثیرگذاری و جنبه های هنری متون فارسی ، به ویژه متون و زبان عرفانی ، بهرهگیری نویسندگان آثار از آیات قرآنی و احادیث و سخنان بزرگان در لابه لای کلام و بافت اثر است . رتبه الحیات اثر خواجه یوسف همدانی ، از متون عرفانی قرن ششم است که استفاده از آیات قرآنی در آن، از شگردهای هنری نویسنده برای اقناع مخاطب در طرح دیدگاههای عرفانی وی است . هدف پژوهش حاضر، بررسی پیوند قرآن و دستور زبان فارسی در اثر رتبه الحیات با روشی توصیفی - تحلیلی است . از این رو، تمامی آیات به کاررفته در متن کتاب به دقت استخراج گردیده و جایگاه آیات قرآنی از نظر پذیرش انواع نقش های دستوری و همچنین اهداف و اغراض مورد نظر نویسنده در به کارگیری آنها، مورد بررسی قرار گرفته است . براساس یافته های پژوهش ، این آیات در نقش های دستوری از قبیل نهاد، مسند، مفعول، مضافالیه ، متمم ، بدل و معطوف به کاررفته اند که در میان این اجزای دستوری ، نقش مفعولی در مقایسه با اجزای دیگر از بسامد بیشتری برخوردار است و استناد و استشهاد، تمثیل و تشبیه ، تعلیل و توجیه ، تبیین و توضیح ، تحذیر و هشدار نیز، از اغراض اصلی نویسنده در استفاده از آیات قرآن و عامل تقویت کلام و تاثیرگذاری بیشتر دیدگاههای عرفانی وی است .

قرآن، دستور، زیبایی شناسی ، رتبه الحیات، زبان عرفانی .