محمد راحتی - دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد .دانشکده کشاورزی . مشهد.ایران
محمد قربانی - استاد اقتصاد کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد. دانشکده کشاورزی. مشهد. ایران
امیر دادرس مقدم - استادیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه سیستان و بلوچستان

در ایران نیز با توجه به پیشرفت های صورت گرفته در زمینه­ی کشاورزی و در نتیجه با افزایش سهم عرضه­ی محصولات کشاورزی به بازار مصرف از کل محصولات تولیدی، شناخت بازار محصولات کشاورزی در ایران و تلاش برای ارایه­ی راهکارهای مناسب و اصلاح ساختار بازار محصولات کشاورزی امری ضروری می باشد. همچنین با توجه به اهمیت خرما در سبد صادرات غیرنفتی و سبد هزینه ای خانوارها و نیز مجموعه مسائل و مشکلات مربوط به بازاریابی از جمله رابطه های زیاد، زیاد بودن فاصله میان تولید کننده و مصرف کننده ، نسبی بودن فرآیند بازار و صنعت شبکه توزیع به لحاظ ساختاری، هدایتی و ارتباطات ضرورت دارد مجموعه این سیستم در چارچوبی علمی مورد تحلیل قرار گیرد. لذا هدف این پژوهش، بررسی ساختارها، هدایت و کارکردهای بازارخرما در ایران  با استفاده از رهیافت حداقل مربعات سه مرحله­ای جزء خطا (G۳SLS) مبتنی بر داده­های تابلویی در طی دوره زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ است. مطابق با فرضیه ساختار بازار، در معادله سهم کل خرما (MS)؛ متغیرهای میزان سرمایه گذاری در گردش، سرمایه کل، نسبت گردش دارایی، سود نهایی و کارایی سرمایه دارای اثر مثبت و معنی داری بر سهم کل خرما دارند. بر اساس فرضیه رفتار بازار، در معادله هزینه تحقیق در توسعه (RD)؛ متغیرهای سهم خرمای مضافتی، میزان فروش محصولات مضافتی در داخل کشور، میزان هزینه ماشین آلات ثابت و میزان مالیات بر سفارش دارای اثر مثبت و معنی داری بر هزینه تحقیق در توسعه دارند و همچنین بر اساس فرضیه عملکرد بازار، در معادله نسبت بازده دارایی (PF)؛ متغیرهای مقدار فراوری مضافتی، خرمای مضافتی بسته بندی، میزان سرمایه گذاری در گردش، نسبت گردش دارایی و سود نهایی دارای اثر مثبت و معناداری بر نسبت بازده دارایی دارند. بنابراین با توجه به نتایج بدست آمده از پژوهش، توصیه سیاسی این است که، با توجه به رابطه منفی مزیت رقابتی ایران با مزیت وارداتی کشورهای اروپایی، سیاست هایی برای حفظ سهم، نفوذ و رقابت در بازار پردرآمد اروپا که هزینه حمل و نقل کمتری نیز دارد، طراحی شود.

ساختار بازار, رفتار بازار, کارکرد بازار, خرمای ایران