هانیه امامی - دانشجوی کارشناسی آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان

روش تشویق و تنبیه به عنوان یکی از مباحث مهم و موثر به ویژه در عرصه تعلیم و تربیت برای مدیران، معلمان، مربیان، والدین و دانش آموزان از دیرباز مطرح بوده و همچنان به عنوان یک پدیده چندوجهی اثرگذار و مهم از دیدگاه های مختلف در محافل آموزشی و تربیتی مورد بحث است. مقاله حاضر که بصورت مروری نگارش شده است؛ به بررسی نقش تربیتی تشویق و تنبیه از منظر نهج البلاغه و مکتب رفتارگرایی می پردازد. با استفاده از مبانی نظری و پژوهشی به جمع آوری اطلاعات پرداخته شد و نتایج بدست آمده حاکی از این است که نهج البلاغه در مورد تشویق و تنبیه به بیان ضرورت تشویق و تنبیه، آداب، التزام به موضوع تشویق و تنبیه، رعایت اعتدال و میانه روی، رعایت عدالت و انصاف، رعایت تناسب و سنخیت، تعلق تشویق و تنبیه به عمل، پرهیز از افراط و تفریط و نداشتن اغراض شخصی پرداخته شده است و با توجه به نقش تربیتی تشویق و تنبیه در سیره حضرت علی(سلام االله علیه) در دو محور کلامی و رفتاری، به حوزه های کاربردی تشویق و تنبیه انسان پرداخته است. همچنین با بررسی دیدگاه های رفتارگرایان نسبت به این امر به این نتیجه می رسیم که انواع روشهای تشویق و تنبیه در این مکتب شامل ارائه تقویت مثبت و منفی، ارائه محرک آزارنده یا حذف تقویت مثبت است. فوریت تقویت، مقدار تقویت و تازگی و تنوع تقویت کننده ها از عوامل موثر بر تقویت مثبت تلقی می شوند؛ تنبیه نیز با وجود اینکه یکی از روشهای کنترل رفتار است اما روشی نامطلوب به شمار می رود و تاکید بیشتر بر تشویق است.

تشویق، تنبیه، نهج البلاغه، رفتارگرایی، تعلیم و تربیت، روش تشویق و تنبیه