زینب رسولی - دانشجوی کارشناسی ارشد پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه گیلان،
حسینعلی عابدوست - دانشیار گروه گرافیک ، دانشکده هنر و معماری ، دانشگاه گیلان

شهاب الدین سهروردی از جمله متفکرانی است که به عالم خیال و قوه متخیله پرداخته است . از نظر او عالم خیال و قوه متخیله به دو قسمت روحانی و ظلمانی تقسیم می شوند و موجوداتی مانند دیو و اهریمن در عالم ظلمانی و دخانی وجود دارند. از دیرباز نقش موجودات اسطوره ای و اهریمنی در آثار برخی از هنرمندان مشاهده می شود، محمدسیاه قلم یکی از هنرمندانی است که در آثارش این موجودات اهریمنی ، ساکن در عالم ظلمانی دیده می شود. هدف از این پژوهش مفهوم شناسی تصویرپردازی دیو در دو اثر سیاه قلم بر مبنای عالم خیال و قوه متخیله سهرودی است . سوالات اصلی پژوهش بدین شرح است : نقش موجودات اهریمنی مانند دیو در آثار محمدسیاهقلم نشات گرفته از چه عالمی است ؟ آیا محمدسیاهقلم آثار خود را بر طبق صفات اسطوره اهریمنی در وجود انسان به تصویر کشیده است ؟ روش انجام پژوهش توصیفی _تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات، اسنادی _ کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل کیفی است . نتایج پژوهش نشان می دهد: موجودات اسطورهای در آثار سیاهقلم که نیمی انسان و نیمی حیوان هستند و به شکل دیو ترسیم شده اند، ماهیت ظلمانی دارند و غرق در سیاهی و ظلمت هستند و به نوعی صفت های بد و اهریمنی در وجود هر انسان را نشان می دهند. دیوهای سیاهقلم صفات اهریمنی و خلق و خوی زشت و حیوانی انسان همچون خوشی های زودگذر دنیا، زورگویی و شرارت را به نمایش گذاشته اند. این موجودات مخوف و بد صفت همان ساکنان عالم ظلمانی و دخانی اند.

اسطوره، دیو، محمدسیاه قلم ، عالم خیال و قوه متخیله ، سهروردی