حسین اسمعیلی سنگری - استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده ابنیه و بافت های تاریخی، گروه بنا
فرین بهار - دانشجوی دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین المللی ارس

این مقاله که حاصل مطالعه ده ها پژوهش مرتبط با مفاهیم در خصوص مساجد و بازار می باشد، محتوایی بسیار نزدیک با یازده مقاله پژوهشی دارد که به رابطه تنگاتنگ مساجد درون بازار ها و بالاخص مساجد بازار تبریز می پردازند. در این بین علارغم مشترکات زیاد در کلیات ادبیات تحقیق و مطالعات پیشینه هیچ کدام به تطور و نحوه تاثیرگذاری متقابل این دو نپرداخته اند و اگر این موضوع را پوشش دادند به ادبیات موضوع پرداخته اند.در این پژوهش روش تحلیلی و استنتاجی مبتنی بر شناخت کالبدی مساجد که شامل سه دسته بندی : ورودی ها، جداره ها، صحن پرداخته می گردد. لزوم پرداختن به این سه مولفه ، توان تداوم بخشی به بازار در هر یک از آنهاست . بطوریکه متن بازار در تداوم ورودی ، جداره و حیاط مساجد جریان می یابد. در این پژوهش سعی شده تا بازار را متنی متغییر و شکل پذیر و مساجد را دارای متغییرهایی بالنسبه مستقل فرض کرد تا در این مسیر به نقش مساجد در تطور بازار پرداخته گردد.هر چند این تاثیر گذاری دو سویه می باشد لیکن فرض ایجاد تقدم بر مساجد بر تداوم و شکل پذیری بازار می افزاید. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق کیفی با رویکرد توصیفی -تحلیلی که مبتنی بر مطالعه نمونه های موردی و بامطالعه در مورد ویژگی های معماری بازار و همچنین بررسی سفرنامه ها، نقشه ها، اسناد و مدارک مربوط به مساجد بازار تبریز انجام شده است .

مساجد، بازار تبریز، مولفه های تداوم، ورودی ، بدنه بازار، حیاط