فاطمه صادقی سعید - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دیجیتال، دانشکده ی معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز
یاسر شهبازی - دانشیار دانشکده ی معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز
احد نژاد ابراهیمی - استاد دانشکده ی معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

یکی از ارزشمندترین شاهکارهای معماری ایران، مسجد کبود تبریز می باشد. سال هاست که محققان و معماران زیادی مسجد کبود تبریز را مورد بررسی قرار داده اند. این مسجد شباهت های انکارناپذیری به مساجد عثمانی (با پلان های T شکل معکوس آنها) دارد. با توجه به این موضوع، ما تطبیق پذیری فضایی مسجد کبود را با مساجد عثمانی بررسی کرده ایم. با مطالعه ی مساجد عثمانی، ۳۶ مسجد مشابه را انتخاب کردیم. بر اساس پلان آنها، ما ۱۳ ریزفضا و روابط آنها را در همه مساجد مورد تجزیه و تحلیل قرار دادیم و سپس گراف های هر یک را با استفاده از افزونه ی syntax spaceدر پلاگین گرس هاپر راینو ترسیم کردیم. هدف از این پژوهش، مقایسه مسجد کبود با مساجد عثمانی از نظر تطبیق پذیری فضایی می باشد. در ادامه داده های جمع آوری شده از گراف های تولید شده با استفاده از نرم افزار تحلیل آماری IBM SPSS تجزیه و تحلیل شد. با توجه به روابط فضایی می توان نتیجه گرفت که نیمی از مساجد عثمانی شباهت هایی انکارناپذیر به مسجد کبود دارند. داده های SPSS نشان می دهد که ۱۸ نمونه از ۳۶ نمونه دارای روابط فضایی و سلسله مراتبی مشابه با مسجد کبود هستند، اگرچه نیمی از نمونه ها تفاوت معنی داری دارند. از منظر ارتباط فضایی، مسجد رستم پاشا استانبول با داشتن ۵ رابطه فضایی مشابه، شبیه ترین مسجد به مسجد کبود تبریز است.

مسجد کبود، مساجد عثمانی، نحو فضا، تحلیل آماری