ساناز نریمانی قوردلار - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه تبریز
حسین رضائی - استادیار، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه تبریز،
علی اصغر جعفرزاده - استاد، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی ، دانشگاه تبریز
ناصر علی اصغرزاد - استاد، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

با توجه به نقش های کلیدی ماده آلی خاک در اکوسیستم ، پایش تغییرات آن تحت شرایط مختلف محیطی ضروری است . تحقیق حاضر تاثیرپذیری مقدار ماده آلی خاک از تخریب و احیا اکوسیستم جنگلی ناحیه ارسباران را در دستور کار قرار داده است . نمونه برداری از خاک سطحی ۵ تیمار اراضی جنگلی مشتمل بر جنگل بکر، اراضی تحت بهرهبرداری سنتی ، نواحی تحت گردشگری ، بخش های تبدیل به کاربری زراعی شده و نواحی تحت احیا با کاشت گونه های جنگلی صورت گرفت . پس از تعیین مقدار ماده آلی خاک، مقایسه میانگین مقادیر آن با استفاده از تجزیه های آماری انجام شد. نتایج نشان داد که مقدار ماده آلی خاک تحت تاثیر انواع شکل های تخریب و نیز احیا اراضی جنگلی به صورت معنی دار در سطح احتمال ۵ درصد تغییر یافته است . مقدار ماده آلی خاک از جنگل های بکر، اراضی تحت بهرهبرداری سنتی ، نواحی احیا شده، بخش گردشگری به اراضی زراعی کاهش یافته است . علل این تغییر به حجم و ماهیت بقایای گیاهی افزوده شده به خاک هر تیمار و نیز شرایط محیطی برای تجزیه این بقایا برمی گردد . نتایج کلی بیانگر این نکته است که هر گونه دخالت در اکوسیستم جنگلی منجر به کاهش ماده آلی خاک شده و حتی عملیات احیا جنگل منجر به بازگشت به شرایط اولیه جنگل های بکر نمی گردد. از این رو به منظور حفظ پایداری اکوسیستم جنگل در صورت لزوم به بهرهبرداری از نواحی جنگلی به عناوین مختلف ، به مقوله کاهش مقدار ماده آلی خاک نیز باید توجه نمود.

احیا جنگل ، تخریب اراضی ، تغییر کاربری ، کلیبرچای سفلی