جهانبخش ثواقب - استاد گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
فرهاد پروانه - دانشجوی دکترای تاریخ اسلام دانشگاه لرستان
سید فرزاد ذوالنوری - کارشناس ارشد تاریخ جهان از دانشگاه شهید بهشتی

جمهوری کردستان یا مهاباد در دوم بهمن ۱۳۲۴ش. از سوی قاضی محمد ملقب به پیشوا رسما اعلام گردید و با تحمل فشارهای داخلی و خارجی، سرانجام پس از یک سال، به انتها رسید. بحران کردستان که بر اثر اشغال بیگانگان روی داد، ریشه در مشکلات داخلی هم داشت که با آغاز جنگ جهانی دوم نمایان شد. در این پژوهش، به­روش توصیفی- تحلیلی، چگونگی شکل­گیری بحران کردستان، تاسیس جمهوری مهاباد و عوامل داخلی و خارجی موثر بر پیدایش و زوال آن بررسی شده­است. یافته پژوهش حاکی از آن است که قضیه کردستان و جمهوری مهاباد ریشه در شرایط و زمینه­های عصر رضاشاهی و پویش قوم کرد در جهت خودمختاری از دولت مرکزی داشت و دخالت­های قدرت­های فرا منطقه­ای و تحریکات آنان روند این­گونه حرکت­های قومی را تسریع می­کرد. از سویی، ضعف ساختاری و مشکلات درونی جمهوری مهاباد و عمل­کرد همان قدرت­های بیگانه در سقوط این جمهوری تازه­تاسیس موثر بوده­است.

کردستان, کردها, قاضی محمد, جمهوری مهاباد, حزب دمکرات, دولت پهلوی