علی باغچقی - دانشجوی دکتری، فقه و مبانی حقوق دانشگاه فردوسی مشهد، ایران
محمدرضا علمی سولا - دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران
حسین ناصری مقدم - استاد گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

جبران یا عدم جبران ضرر وارده بر اموال از موضوعاتی است که کسبه و تجار همه ساله در پایان سال خمسی با آن روبرو می شوند و این مسئله در شقوق مختلف آن، مورد توجه فقها و به ویژه متاخرین قرار گرفته است. سوال اصلی تحقیق این است که آیا ضرر وارده بر فرد هنگام محاسبه خمس، از سود حاصل از سرمایه اش جبران می شود؟ یا بدون جبران ضرر، خمس ارباح مکاسب کامل پرداخت می شود؟ این پژوهش به شیوه توصیفی - تحلیلی با بررسی آثار فقهای امامیه، دلایل جبران خسارت و تلف از ربح را احصا کرده است و ضمن بیان عدم تفاوت خسارت با تلف، عوامل موثر بر موضوع نظیر استقلال ارباح یک یا چند کسب از یکدیگر، تقدم هر یک از خسارت و ربح بر دیگری و ضرر در راس المال و غیرراس المال را بررسی می کند؛ سپس دیدگاه فقیهان امامیه همراه با نظر برگزیده بر جبران را طرح می کند؛ همچنین با استفاده از اصول عملیه برائت و استصحاب، حکم به جبران ضرر از ربح می کند.

خمس, ارباح مکاسب, خسارت, تلف, راس المال و غیرراس المال