عباس حبیب زاده - دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه قم، قم، ایران
محمد اسماعیل زند - کارشناسی ارشد مشاوره خانواده ، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم ، قم ، ایران
محمد ستایشی اظهری - دانشجو دکتری روانشناسی تربیتی، دانشگاه خوارزمی، البرز، ایران

عوامل فراوانی مانند انگیزش و اضطراب می توانند بر یادگیری دانش ­آموزان تاثیر بگذارند. دراین باره، شواهد نشان داده که انگیزش یکی از عوامل موثر و مهم در بهبود عملکرد دانش­آموزان است. پژوهش حاضر باهدف تعیین نیمرخ انگیزشی دانش­آموزان با استفاده از تحلیل مبتنی بر شخص و مقایسه اضطراب امتحان با توجه به این نیمرخ ها انجام گرفته است. این پژوهش یک مطالعه توصیفی- علی مقایسه ای است. جامعه آماری، دانش­آموزان پسر مقطع متوسطه دوره اول ناحیه ۲ شهر قم بوده است که به روش نمونه­ گیری خوشه ­ای چندمرحله ای، تعداد ۲۰۳ نفر دانش آموز پایه هشتم و نهم، مقیاس جهت گیری اهداف پیشرفت الیوت و اضطراب امتحان را تکمیل نمودند. برای تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS از روش تحلیل خوشه ای و تحلیل واریانس بهره گرفته شد. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل خوشه ای، چهار خوشه انگیزش برای دانش آموزان به دست آمد: ۷/۱۵ درصد در خوشه عملکردگریزی، ۵/۲۹ درصد در خوشه تبحرگرا-عملکرد گرا، ۱/۲۱ درصد در خوشه بی­انگیزشی و ۴/۳۳ درصد در خوشه انگیزش چندگانه قرار گرفتند. اضطراب امتحان خوشه بی ­انگیزشی و عملکردگریزی بیشتر از سایر خوشه ها بود (۰۰۱/۰P<). یافته های به دست آمده به مسئولان حوزه آموزش کمک خواهد کرد تا با طراحی برنامه های مداخله ای تربیتی، در ارتقاء یا حفظ انگیزش دانش­آموزان، در طول سال های تحصیلی اقدامات موثری را انجام دهند.

عوامل یادگیری, اضطراب امتحان, نیمرخ انگیزشی, جهت گیری انگیزشی, تحلیل خوشه ای