یزدان فرخی - دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

«امنیت عمومی» از مهم ترین مضامینی است که در رساله های آداب حکمرانی مانند سیر الملوک به آن پرداخته شده و همواره بدان طریق، فرمانروایان به پاسداشت و تقویت آن توصیه شده اند. در این میان دستورالکاتب فی تعیین المراتب، نوشته محمد بن هندوشاه نخجوانی از رساله های آموزشی دبیران دیوانی برای ترسل و کتابت، در نیمه دوم سده هشتم قمری، با اینکه از نظر قالب ازجمله آداب الملوک نیست، اما در محتوای آن مطالبی است که می توان آن را در رده چنان آثار به شمار آورد و ازاین رو مسئله «امنیت عمومی» هم از مضامین مهم آن شده است. بنابراین پژوهش پیش رو با هدف روشن ساختن مفهوم «امنیت عمومی» از نگاه نخجوانی و به شیوه توصیفی - تحلیلی انجام شده است و عمدتا در پی پاسخ گویی به این پرسش است که وجوه و ابعاد مورد نظر نخجوانی در دستورالکاتب، نسبت به مسئله «امنیت عمومی» چیست و او چگونه حاکم مخاطب خویش را به ضرورت و وجوب تامین آن در قلمرو خویش معطوف ساخته است؟ فرضیه این پژوهش آن است که نویسنده در ضمن آموزش مکاتبات اداری، به شیوه ای هوشمندانه، حاکم مخاطب خود را با شیوه حکمرانی مطلوب و به تبع آن اهمیت و ضرورت تامین «امنیت عمومی» در مضمون مکاتبات معطوف نموده است. دستاورد این پژوهش سطوح و لایه های گوناگونی از «امنیت عمومی»، به ویژه با توجه به عوامل برهم زننده آن از نگاه نخجوانی در ایران سده هشتم قمری را نشان داده است.

امنیت عمومی, دستورالکاتب فی تعیین المراتب, محمد نخجوانی, مکاتبات اداری, ناامنی